BakaraSuresi Meali. Medine’de inmiştir. 286 âyettir. Kur’ân’ın en uzun sûresidir. İnanç, ibadet, ahlâk, beşerî ilişkiler, aile ve toplum hayatı ile ilgili esasları içerir. İnananların, inkâr edenlerin, münafıkların, Yahudi ve Hıristiyanların özelliklerini karşılaştırır. içindengeçınektedir. İnsan ise 'sorumlu bağımsız irade' dir. O, hem seçmek. 46 iSLAM BiLiM. durumunda olan irade, hem de seçilmek durumunda olan muraddır. Brahmanizm' deki söyleyişiyle; Hem yolcu, hem yol, hem de gitmektir. Kendi balçıksal. benliğinden, tanrısal benliğine doğru sürekli bir hicret içindedir insan. İnsan, Budinde var edici irade her şeyi yaratmış, yoluna yordamına sokmuş ve benden bu kadar, ne haliniz varsa görün dercesine bir kenara çekilmiştir. Bu nedenle bu dinde mucizeler, ilahi müdahaleler yoktur. Dolaysıyla din bilimsel hiçbir konuya müdahale etmez, burnunu sokmaz; doğal kanunları, kuralları, ilkeleri kurcalamaz. Yanikendisini sorumlu bildiği o toplumun dirilişi için kafa yoruyor, düşünüyor ve çareler arıyordu. Ölülerin dirilişi hızlan­dırmak için çırpınıyor ve Allah’a dua ediyordu. Allah’ım, bu iş senin elindedir. Ölüleri ancak sen diriltirsin. Bu konuda yardımını esirgeme diye dua dua Allah’a yalvarıp yakarıyordu. sığınırız. Bilmediğimiz şeylerden de senden mağfiret dileriz’ deyin“ buyurdu. 215 Allah’ın halili (dostu) İbrahim (a.s.) ne güzel dua etmiş: “Allah’ım, beni ve oğullarımı putlara tapmaktan uzak tut. Ya Rabbi, şüphesiz ki bu putlar, birçok insanı saptırdı.“216 Âyette belirtildiği üzere, İbrahim cash. İÇİMİZDEN GEÇEN KÖTÜ DÜŞÜNCELERDEN SORUMLU TUTULUR MUYUZ? Soru Selamün aleykum hocam. Aklıma bir sual takıldı. Çaldım kapınızı. İçimizden bazen vesvese ile istemeyerek elbette haşa Allah'a şekil biçmek, küfür vesaire bir takım şeyler geçtiğinde bundan sorumlu tutulurmuyuz? Özellikle namazda. Bunun hükmü nedir? Cevap Ve aleyküm selam Allah Teala'ya şekil ve suret vermek ve yarattıklarına benzetmek, dil ile yapılırsa küfürdür. Düşünceyle yapılırsa, şeytandan gelen vesvesedir. Hemen düşünceyi başka bir yöne çekmek icab eder ki kalp bozulmasın! İslamiyette hatırımızdan geçen iyi şeyleri yapamasakta sevap kazanırız. Ancak, hatırımızdan geçen kötü düşünceleri ve vesveseleri fiile dökmedikçe günah olarak yazılmaz. Şeytan, namazdan alıkoyamazsa, huşû ve hudûyu engellemek için kulağımızın dibinde konuşur ve maneviyatımızı bozmak ister. İtibar etmeyin ve kıldığınız namazın son namazınız olduğunu düşünerek ilk tekbiri alın. Resulullah aleyhisselatü vesselam buyurdu "Gece ibadet etmek niyetiyle yatan, fakat uyku galebe çalıp sabaha kadar uyanamayan, niyeti sebebiyle gece ibadet etmiş gibi sevaba kavuşur. Uykusu da kendisine Allahü teâlânın ihsan ettiği bir sadaka olur." İbni Mace İNSANIN içinde boy gösteren farklı duygu ve düşüncelerin farklı kaynakları vardır. İnsanın hoşuna giden inancını pekiştiren güzel ahlak sinyali veren duyguların yanında; insanın hoşuna gitmeyen inancına ters düşen ahlakî çöküşün görüntüsünü veren düşünceler de söz konusudur. İsteğimizin dışında gelip başımıza musallat olan bu kötü duygu ve düşüncelerden ötürü de hesap verecek miyiz? “İster içinizdekini açığa vurun ister gizli tutun Allah onunla sizi hesaba çeker” Bakara 2/284 mealindeki ayetin zahiri anlamına baktığımız zaman bu anlaşılmaktadır. Bu ayetin manası üzerinde duran alimlerin farklı açıklamaları söz konusudur. Hepsini vermek yerine tercih ettiklerimizi esas alarak konuyu birkaç madde halinde özetlemeye çalışacağız İnsanın içine doğan duygular iki çeşittir. Bir kısmı insanın iradesi dışında kalbe gelen hayaller hatıralar ve tasavvurlardır. İnsanın bu tür hatıralardan kalbe doğan düşüncelerden ötürü sorguya çekilmeyeceği konusunda herhangi bir ihtilaf söz konusu değildir. Çünkü bu tür tasavvurlar insanın iradesinin dışında meydana gelmektedir. “Şüphesiz ki Allah—eyleme dönüştürmedikleri ve seslendirmedikleri sürece—içlerine doğan kötü düşüncelerden ötürü ümmetimi sorgulamaktan muaf tutmuştur” Buharî Eyman1; Müslim İman202 mealindeki hadiste söz konusu olan tolerans bu tür düşünceler için geçerlidir. İçe doğan düşüncelerin diğer bir kısmı ise insanın iradesine bağlı olarak gelen ve sahibi tarafından azimle pekiştirilen düşüncelerdir. Bunlar da kendi aralarında iki çeşittir 1- Eyleme dönüştürülemeyeler Bunlar küfür haset kibir gibi düşüncelerdir. İnsanoğlu bu gibi düşüncelerinden ötürü mutlaka hesaba çekilecektir. Çünkü kişi bunları azim ve iradesiyle gönlüne koyduğu gibi aynı şekilde gönlünden çıkarabilir de. 2- Eyleme dönüştürülebilenler İnsan bunları eyleme dönüştürdüğü zaman mutlaka hesaba çekilir. Sözgelimi bir insan hırsızlık yapmaya azmettikten sonra gidip hırsızlık ederse hem kötü niyetinden hem de hırsızlık fiilinden dolayı sorguya çekilecektir. Eğer kişi hırsızlık yapmaya azmettikten sonra kendi özgür iradesiyle o teşebbüsten vazgeçtiği takdirde ise bu dönüşün bir mükâfatı olarak kötü niyetinden dolayı hesaba çekilmeyecektir. “Kim bir kötülük yapmaya karar verip de sonra bu kararından vazgeçerse kendisine bir iyilik yazılır” mealindeki hadiste bu hususa işaret edilmiştir Krş. İbn Aşur ilgili ayetin tefsiri. Abdullah b. Ömer Buharî Tefsir55 ve Ebu Hureyre Müslim İman199 “Allah hiç kimseye kaldıramayacağı yükü yüklemez” Bakara 2/285 mealindeki ayetle bu ayetin hükmü nesih edildiğini—ortadan kaldırıldığını—söylemişlerdir. Aynı görüş Abdullah b. Abbas’tan da rivayet edilmiştir Bkz. Zemahşerî ilgili ayetin tefsiri. İman ve vesvese ilişkisi EBU HUREYRE anlatıyor Sahabelerden bazı kimseler Hz. Peygamber geldiler ve “Birimizin dillendirip seslendirmeye cesaret edemeyeceği kadar büyük suç olarak gördüğü bazı şeyler içimizden geçmektedir” diyerek şikâyette bulundular. Hz. Peygamber “Gerçekten böyle bir şey görüyor musunuz?” diye sordu. Onlar “Evet” deyince “İşte bu açıkça imanın bir yansımasıdır” diye buyurdu Müslim İman 209. Burada “imanın bir yansıması” olarak ifade edilen şey kötü düşüncelere karşı verilen iç mücadeledir duyulan üzüntüdür. Kalbin bu menfi duygulara karşı sergilediği müspet tavır onun iman potansiyeline sahip olduğunun göstergesidir. ZEMAHŞERÎ de Bakara 284. ayetinde geçen duygu ve düşüncelerin durumuna dikkat çekmiş ve özetle şu görüşlere yer vermiştir İnsanın içine doğan vesvese ve “hadisu’n-nefs” denilen nefsin kendi içindeki tasavvur ve tehayülleri sorgulamaya tabi değildir. Çünkü onları tamamen ortadan kaldırmak insan gücünün dışında bir şeydir. Ayette sahibinin hesaba çekileceği bildirilen husus kişi tarafından gerçekten itikat edilen ve eyleme dönüştürülmeye azmedilen duygu ve düşüncelerdir Zemahşerî ilgili ayetin tefsiri. Bu konuyu en güzel açıklayanlardan biri de Bediüzzaman Said Nursi’dir. İnsanın iradesi dışında kalbine gelen kötü duygu ve düşüncelerden sorumlu olmadığını belirten Nursi’nin değerlendirmesini şöyle özetlemek mümkündür 1- İnsanın kalbine gelen kötü duygu ve düşünceler insan kalbinin ürünü değil şeytan tarafından telkin edilen vesveselerdir. Bunun en açık delili kalbin bu duygulardan ötürü duyduğu rahatsızlıktır. Şayet kendi ürünü olsaydı kalp üzülmez ve rahatsızlık duymazdı. 2- Mantık’ta tasdik ile tasavvur farklı şeylerdir. Tasdik bir hükümdür iradeye bağlı bir kabuldür. Tasavvur ise bir hüküm bir onay bir kabullenme değildir. Bu sebeple sonuçları itibariyle müspet veya menfi bir etkiye sahip değildir. Sözgelimi—samimi olarak niyet etmeksizin—namaz kılmayı oruç tutmayı zekât vermeyi hacca gitmeyi zihninde tasavvur eden bir insan bu tasavvurundan ötürü bir sevap kazanmadığı gibi bu ibadetlerin tersini aynı şekilde tasavvur etmekte de bir günah yoktur. Bunun gibi küfrü tahayyül etmek dalaleti tasavvur etmek de küfür ve dalalet değildir. 3- Şeytanın en büyük bir hilesi şudur İnsana zatî bir ihtimali zihnî aklî bir ihtimal olarak göstermesidir. Halbuki zatî bir ihtimalin kesin olarak bilinen ilmî bir gerçek karşısında hiçbir değeri yoktur. Sözgelimi zatî imkân ihtimal yönüyle Marmara denizinin şu anda yere batıp yok olması mümkündür ihtimal dahilindedir. Fakat bu ihtimal şu anda onun yerinde durduğuna dair kesin bilgimiz karşısında hiçbir kıymet-i harbiyesi yoktur. Çünkü bir emareden bir delilden kaynaklanmayan zatî bir ihtimal aklî zihnî bir ihtimal olmaz ki şüpheye tereddüde sebep olsun. 4- Yine kalbin yakınında insana güzel şeyleri telkin eden ilham eden kuvve-i melekiye olduğu gibi kötü şeyleri telkin eden lümme-i şeytaniye de vardır. Şeytanın bu lümmesinden çıkan ve şeytan tarafından imal edilen kutsal varlıklar hakkındaki bazı çirkin tasavvurlar ister istemez kalbin ekranına da yansımaktadır. Şeytan bu çirkin sözlerin kişinin kendi kalbinden çıktığını telkin ederek onu vartaya düşürmeye çalışır. Halbuki onun bu düşünceden ötürü korkması ve titremesi ve ondan hoşnut olmaması o çirkin sözlerin tasavvurların kendi kalbinden çıkmadığının delilidir bu konuda geniş bilgi için bk. B. Said Nursi Lemalar/13. Lema. Bütün bu açıklamalardan da anlaşıldığı üzere insanın iradesinin dışında içine doğan veya iradesiyle de olsa sadece bir tasavvur bir tahayyül olarak ortaya çıkan duygu ve dürtülerden ötürü insan için bir sorumluluk söz konusu değildir. Sorumluluk hattı niyet azim ve tasdik santralına bağlı olarak çalışır Niyazi Beki Zafer Dergisi Önemli olan ; hayatta "en çok þeye sahip olmak" deil "en az þeye ihtiyaç duymaktýr"Eflatun Hâlâ kýrýk yanlarým var,hâlâ kýrgýn bir yanlarým.. Demek ki hâlâ yolum var,hâlâ okuyacaklarým...

dinde bilmediğimiz şeylerden sorumlu muyuz