cash. KUVVETİ TANIYALIM B. Sallanma Birbirine zıt her iki yöne doğru yapılan hareket sallanma hareketidir. Bir varlığın ileri geri sallanarak yaptığı harekettir. C. Dönme Bir varlığın kendi etrafında ya da başka bir varlığın etrafında dönmesidir. Saatin akrep, yelkovan ve saniye kolları dönme hareketi yapar. Dünya ve Ay dönme hareketi yaparlar. Lunaparktaki atlıkarıncanın yaptığı hareket de dönmedir. 51 KUVVETİ TANIYALIM 1. Aşağıda verilen görsellerdeki hareketleri eşleştirelim. Dönme Sallanma 2. Aşağıda verilen ifadelerden doğru olanların başına D’, yanlış olanların başına Y’ yazalım. Otomobillerin direksiyonu dönme hareketi yapar. Bitkilerin güneşe doğru yönelmeleri dönme hareketidir. Rüzgârlı havalarda ağaçlar dönme hareketi yapar. Futbol topu kaleye doğru giderken dönme hareketi yapar. Uçak havalanırken dönme hareketi yapar. Piknikte kurulan hamaktaki kişi sallanma hareketi yapar. Saatteki akrebin hareketi dönme hareketidir. Yel değirmeni sallanma hareketi yapar. Hareket halindeki bisikletin tekerlekleri dönme hareketi yapar. Duvar saatinin sarkacı sallanma hareketi yapar. 52 KUVVETİ TANIYALIM D. Hızlanma,Yavaşlama Canlı ya da cansız varlıkların artan hızlarla hareket etmelerine hızlanma hareketi denir. Hızlarını azaltarak hareket etmelerine ise yavaşlama hareketi denir. Yürüyen bir kişi koşmaya başlarsa hızlanma hareketi, koşmayı bırakarak yürümeye başlarsa yavaşlama hareketi yapmış olur. İnsanlar, gerekli olunca araçların hızlarını arttırabilir veya azaltabilir. Şoför araba ile yolculuk yapmak isterse gaza basar ve araba hızlanır. Frene basarsa araba yavaşlar. E. Yön Değiştirme Hareketli bir cisim her zaman aynı yönde hareket etmez. Cisim hareket yönünden başka bir yöne yönelirse, yön değiştirme hareketi yapmış olur. Dış etkenler, cisimlere yön değiştirme hareketi yaptırabilir. 1. Aşağıdaki görsellerde yapılan harekete göre altlarına ’hızlanma’ veya yavaş- lama’ yazalım. 2. Aşağıdaki görsellerde yön değiştirme hareketi olanları işaretleyelim. 53 KUVVETİ TANIYALIM 3. Aşağıdaki cümlelerin yanlarına uygun ifadeleri yazalım. hızlanma yön değiştirme yavaşlama sallanma dönme Yolcu almak için durağa yaklaşan otobüsün hareketi Yukarı atılmış topun yere doğru düşüşe geçince yaptığı hareket İpte asılı çamaşırların rüzgâr etkisiyle yaptığı hareket Dünya’nın kendi etrafındaki hareketi Farenin kediyi görünce aniden yaptığı hareket 4. Aşağıdaki tabloyu görsellere göre işaretleyerek dolduralım. Yön Hareket Hızlanma Yavaşlama Sallanma Dönme Değiştirme 54 TEST 6 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış Yokuş aşağı inen bisiklet Eren Kırmızı yanan trafik 3. Bir trenin hareketi ile ilgili olarak Tuğçe lambasına yaklaşan aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? otomobil A Tren kalkış yaptığında tekerlek- Balkondan atılan top leri dönme hareketi yapar. Ferdi B Tren istasyona yaklaşınca ya- 1. Yukarıda varlıkların hareketi ile il- vaşlama hareketi yapar. gili hangi öğrencinin verdiği ifade C Tren tünele girdiği zaman dön- diğerlerinden farklıdır? me hareketi yapar. A Eren B Tuğçe C Ferdi 2. Görselde verilen nesnenin hareke- 4. Aşağıda görselleri verilen nesne- ti ile aşağıdaki hangi nesnenin ha- lerden hangisi sallanma hareketi reketi arasında benzerlik yoktur? yapar? A B A B C C 55 TEST 6 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış 5. I. Atlıkarınca ve dönme dolap, sal- 8. Çarpışan oyuncak lanma hareketi yapar. arabalar ................. hareketi yaparlar. II. Hareket halindeki cisimlerin hızları A sallanma farklı olabilir. B hızlanma C yön değiştirme III. Masa tenisini oynarken rakete çarpan top, yön değiştirme hare- keti yapar. Yukarıda verilen ifadelerden han- gileri doğrudur? A II ve III B I ve III Kuvvet cisimlerin yönünü, hareketini değiştirebilir. C I ve II Bir varlığın başka bir varlığa göre 6. Aşağıda görselleri verilen varlık- yer değiştirmesine hareket denir. ların hangisi yön değiştirme hare- keti yapar? Cansız varlıklar dışarıdan bir etki A B olmadan hareket edemez. C 9. Yukarıda verilen ifadelerden, doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazılacaktır. Buna göre tablonun görünümü hangisi gibi olur? A D B D C Y DY Y 7. Trafik ışıklarında duran bir kamyo- DY D net, yeşil ışık yanınca hareket etme- ye başlamıştır. 10. Aşağıdakilerden hangisi kendi ken- Kamyonetin yapmış olduğu hare- dine hareket etmez? ket aşağıdakilerden hangisidir? A Kuş B Top A Yavaşlama B Hızlanma C Ördek C Sallanma 56 KUVVETİ TANIYALIM 2. Bölüm Cisimleri Hareket Ettirme ve Durdurma Duran bir cismi hareket ettiren, hareket hâlindeki bir cismi durduran, cisimlerin şeklini veya yönünü değiştirebilen etkiye kuvvet denir. Kuvveti günlük yaşantımızda da itme ve çekme kuvveti olarak kullanırız. A. İtme ve Çekme Kuvveti Cansız varlıkların hareket etmesi için onlara itme ya da çekme kuvveti uygularız. Örneğin market arabasını hareket ettirmek için itmek veya çekmek gerekir. 1. Aşağıdaki görsellerde uygulanan kuvvetin türünü işaretleyelim. İtme Çekme İtme Çekme İtme Çekme İtme Çekme İtme Çekme İtme Çekme İtme Çekme İtme Çekme İtme Çekme 57 KUVVETİ TANIYALIM 2. Aşağıdaki olaylarda uygulanan kuvveti karşılarına yazalım. İtme Çekme Tenis oynarken raket ile topa vurmak ............................................................. Çiviyi tahtaya çakmak ............................................................. Sehpayı yerden kaldırmak ............................................................. Işığı açmak için anahtara dokunmak ............................................................. Davul çalmak için tokmağa vurmak ............................................................. Arabanın kapısını açmak ............................................................. Televizyonun fişinin prize takmak ............................................................. Kapalı olan pencereyi açmak ............................................................. Şemsiyeyi açmak ............................................................. 3. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanlara D’, yanlış olanlara Y’ yazalım. Çekme bir kuvvet çeşididir. Cisimleri iterek veya çekerek hareket ettiremeyiz. Dolabın kapısını kapatırken itme kuvveti uygularız. Ok fırlatacak bir sporcu çekme kuvveti uygular. Arabadan inerken kapıya itme kuvveti uygularız. Bir çiviyi yerinden sökerken çekme kuvveti uygularız. Kaykay kullanırken ayağımızla çekme kuvveti uygularız. Bilgisayarı açarken düğmesine itme kuvveti uygularız. Elimizle topu uzağa fırlatırken çekme kuvveti uygularız. El arabası ile yük taşırken itme kuvveti uygularız. 58 KUVVETİ TANIYALIM B. İtme ve Çekme Kuvvetinin Cisimlere Etkisi İtme ve çekme kuvvetleri, cisimler üzerine uygulandığında etkiler yapar. Hareket halindeki cisimlere, hareket yönünde kuvvet uygulandığında cisimler hızlanarak hareket eder, hareket yönüne zıt yönde kuvvet uygulandığında bu cisimler yavaşlar ve durabilir. İtme ve çekme kuvveti; Duran bir cismi hareket ettirebilir. Hareketli cisimleri hızlandırabilir. Hareketli cisimlerin yönünü değiştirebilir. Hareketli cisimleri yavaşlatabilir. Hareketli cisimleri durdurabilir. 1. Aşağıdaki soruları görsele göre cevaplayalım. a. Görseldeki cisme Merve itme kuvveti, Murat çekme kuvveti uygularsa cisim hızlanır mı, yavaşlar mı? Açıklayarak yazalım. .............................................................................................................................................................................................................................. b. Görseldeki cisme, Merve ve Murat her ikisi de itme kuvveti uygularsa cisim yavaşlar mı, hızlanır mı? Açıklayarak yazalım. ............................................................................................................................................................................................................................. c. Görseldeki cisme Murat kuvvet uygulamaz, Merve itme kuvveti uygularsa cisim hızlanır mı, yavaşlar mı? Açıklayarak yazalım. ............................................................................................................................................................................................................................ 59 KUVVETİ TANIYALIM 2. Aşağıdaki görseller ile ilgili uygulanması gereken kuvvetin itme veya çekme kuvvetinden hangisi olduğunu yazalım. Hızlandırmak için ................. Yavaşlatmak için ................. Hareket ettirmek için ................. kuvveti uygulanmalıdır. kuvveti uygulanmalıdır. kuvveti uygulanmalıdır. Yön değiştirmek için ................. Kaldırabilmek için ................. Açabilmek için ................. kuvveti uygulanmalıdır. kuvveti uygulanmalıdır. kuvveti uygulanmalıdır. 3. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun sözcükleri yazalım. hızlandırır dönmesini durdurur çekme döndürür yönünü yavaşlatır a. Hareket halindeki cisimlere aynı yönde uygulanan kuvvet cisimleri ............................ b. Hareket halindeki cisimlere ters yönde uygulanan kuvvet cisimleri ............................... veya ............................................ . c. Havadan gelen topa uygulanan ters yöndeki kuvvet topun ....................... değiştirir. d. Topaca uygulanan kuvvet topacı ............................................ e. Mıknatıs ataşa ............................................ kuvveti uygular. f. Kamyonun tekerleklerine uygulanan kuvvet tekerleklerin .......................................... sağlar. 60 TEST 7 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış 3. Aşağıda verilen ifadelerden han- gisi yanlıştır? Can A Cisimlere kuvvet uygulayarak hızını, yönünü ve şeklini değişti- 1. Can odasındaki dolabın yerini de- rebiliriz ğiştirmek istemektedir. Can’ın dolaba uyguladığı kuvvet B Lokomotif vagonlarına çekme hangisidir? kuvveti uygular. C Mıknatıs toplu iğneye itme kuv- veti uygular. A Dönme B Çekme C İtme Ahmet Mert 4. Ahmet ve Mert, koltuğu Mert’in ta- rafına doğru hareket ettirmektedir- ler. Buna göre kutuya uyguladıkları kuvvetler aşağıdakilerden hangisi Ali gibidir? 2. Görseldeki Ali’nin ipe uyguladığı A Ahmet İtme kuvvet aşağıdakilerden hangisidir? Mert Çekme A İtme B Çekme C Kaldırm B Ahmet Çekme 61 Mert İtme C Ahmet İtme Mert İtme TEST 7 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış Hareketli bir cisme ters yönde bir 7. Görseldeki çocuk, kuvvet uygulanırsa cismin hızı artar. yaşlı kadına yardım etmek amacıyla ka- Kendimize doğru uyguladığımız kuv- pıyı açmaktadır. vet, çekme kuvvetidir. Çocuk kapıyı açar- ken hangi kuvveti uygular? Kuvveti göremeyiz ama etkilerini tanımlayabiliriz. A İtme B Çekme C Dönme 5. Yukarıda verilen bilgilerden, doğru 8. Aşağıdakilerden hangisinde bir olanlara “✓” işareti , yanlış olanla- itme kuvveti uygulanmamaktadır? ra ise “✗” işareti konulacaktır. Buna göre tablonun görünümü A Pencereyi açarken hangisi gibi olur? B Kapı ziline basarken C Çiviyi tahtaya çakarken A ✓ B ✗ C ✗ ✗ ✓ ✓ 9. “Fırındaki kekin pişip pişmediğini ✗ ✗ ✓ kontrol eden Emel Hanım fırının ka- pağına önce ................ kuvveti, kontrol ettikten sonra .......... kuvveti uygular.“ Yukarıda verilen cümlede boş bı- rakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki- lerden hangileri yazılmalıdır? 6. Suyun etkisiyle dönen, su değirme- A itme - çekme B çekme - itme ni ile ilgili aşağıda verilen bilgiler- C yön değiştirme - itme den hangisi doğrudur? 10. Aşağıdaki görsellerdeki olaylar- A Suyun etkisiyle, değirmenin çarkı dan hangisinde, uygulanan kuvvet dönme hareketi yapar. diğerlerinden farklıdır? A B B Su, değirmenin çarkına çekme kuvveti uygular. C C Su, değirmenin çarkına yavaşla- ma hareketi yaptırır. 62 KUVVETİ TANIYALIM C. Hareketli Cisimlerin Yol Açacağı Tehlikeler Hareketli cisimler hızlanma, yavaşlama, dönme, sallanma ve yön değiştirme hareketleri yapabilir. Bu hareketleri yapan cisimler bazı tehlikelere neden ola- bilir. Günlük hayatımızda hareketli olan cisimlerin sebep olabileceği durumlar insanlara da zarar verebilir. 1. Aşağıda hareket hâlindeki cisimlerden hangilerini durdurmaya çalışmak tehlikeli olabilir? 2. Aşağıda verilen ifadelerden doğru olanlara D’, yanlış olanlara Y’ ya- zalım. Otomobillerle aşırı hız yapmak kazalara neden olur. Hareket eden vantilatör pervanesine parmağımızla dokunmanın tehlikesi yoktur. Elektrikle çalışan hareketli cisimler genellikle tehlikelidir. Hareket halindeki otomobilden inebiliriz. Okul koridorlarında hızlı koşmak tehlikelidir. Büyük kar kütlelerinin kopup yuvarlanarak oluşturduğu çığ insanlar için tehlikelidir. Paten kullanırken kask, dizlik, dirseklik takmamıza gerek yoktur. 63 KUVVETİ TANIYALIM 3. Aşağıda verilen görsellerle ilgili tehlikelerin verildiği doğru cümleleri işa- retleyelim. Koşarken düşüp yaralana- Aşırı hız yapınca insanlar biliriz. yaralanabilir hatta ölebilir. Arkadaşlarımızın düşmesine Aşırı hız tehlikelere yol açmaz. neden olabiliriz. Aşırı hız diğer araçlar için de Koşarak çıkmak tehlikeli tehlikelidir. değildir. Matkabı çocuklar kulla- Kask ve dizlik olmadan nırsa yaralanmalar olabilir. bisiklete binince düşüp ya- ralanabiliriz. Elimizde yaralanmalar olmaz. Matkap çalışırken gözümüze Bisiklete, trafiğe kapalı alan- küçük cisimler kaçabilir. da binmezsek araç çarpabilir.. Dönen cisimlere dokunursak Aşırı yağmur, araçların ev- elimiz yaralanır. lerin zarar görmesine yol açar. Dönen cisimlere başka cisim- Sel suları şehirlere zarar vermez. lerle dokunmak yüzümüzün Sel, boğulmalara neden olabilir. yaralanmasına neden olabilir. 64 TEST 8 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış • Okul koridorunda koşmak Emniyetsiz bir şekilde dönme dola- ba binenler düşme tehlikesi yaşa- • Yüksekten düşen bir cismi tutmaya yabilir. çalışmak Çığ ve sel gibi doğal afetler can • Hareket halindeki araçların önüne ve mal kaybına yol açmaz. çıkmak Hız sınırını aşan araçların kaza 1. Yukarıda verilenlerden kaç tanesi yapma riski daha da azalır. tehlike oluşturabilir? 4. Yukarıda verilen ifadelerden, doğru A 1 B 2 C 3 olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazılacaktır. Buna göre tablonun görünümü hangisi gibi olur? 2. Aşağıdaki seçeneklerde verilen A Y B D C Y görsellerden hangisi tehlikeli ola- bilir? DY Y A B DY D C 3. “Sürekli yağan yağmurdan ya da 5. Aşağıda verilen hareket halindeki eriyen karlardan oluşan, geçtiği hangi cismi durdurmak diğerlerine yerlere zarar veren taşkın su.” göre daha az tehlikelidir? Yukarıda tanımı verilen doğal afet A B aşağıdakilerden hangisidir? A Yangın B Sel C Çığ C 65 TEST 8 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış 6. Aşağıdaki olaylardan hangisi can 9. Aşağıda verilen uyarı levhaların- ve mal kaybına yol açabilir? dan hangisi hareket halinde yaşa- A B nabilecek tehlikelerden değildir? A B C C 7. Aşağıda hareket halindeki hangi varlığı durdurmak diğerlerine göre daha tehlikelidir? A B C 10. I. Hareket halindeki bir aracın kont- rolünü sürücüsü kaybedebilir ve 8. Aşağıda verilen görsellerdeki alet- bunun sonucunda kazalar meydana lerin hangisine, hareket hâlinde iken gelebilir. dokunmak tehlikeli olabilir? A B II. Elektrikli aletlerde bulunan hare- C ketli parçalara dokunmak zarar verir. III. Bisiklet veya paten kullanan bir arkadaşımızı durdurmaya çalışmak tehlikelidir. Yukarıda verilen ifadelerden han- gileri doğrudur? A I ve III B II ve III C I, II ve III 66 3. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ETKİNLİKLERİ A. Ünite ile ilgili aşağıda verilen kavramları bulmacadan bulup boyayalım. HAREKET • HIZLANMA • İTME • TEHLİKE DÖNME • SALLANMA • KUVVET AB HA R E K E T S K T EMF Y K D J T F E İ Ş H I Z L ANMA İ ÖMN T A K U V V E T V O İ E T N E K S A L L ANMA E KM T MMO Z F CM İ Y K T U K F C S E ED İ CU T EHL İ K EAB K B. Aşağıdaki görsellerde hızlanma hareketi olanların altındaki kutucukları boyayalım. C. Aşağıdaki varlıklar ile hareket durumlarını eşleştirelim. Kedi Kalem Çiçek Masa Ayakkabı Aslan Hareketli varlık Hareketsiz varlık Kaykay Tavşan Bisiklet Sandalye Dünya Çanta 67 3. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ETKİNLİKLERİ D. Ünite kavramları ile ilgili bulmacamızı çözelim. bulmacadaki yerine yazalım. 1 5 3 6 4 2 89 7 1. Duran cismi hareket ettiren, hareketli cismi durduran, yavaşlatan cisimlerin yönünü ve şeklini değiştirebilen etkidir. 2. Çekmeceyi kapatırken uygulanan kuvvet türü. 3. Bir cismin durumunu ve yerini değiştirmesi 4. Cismin hızını artırması 5. Pencereyi açarken uygulanan kuvvet. 6. Bir aracın durmak için hızını azaltması. 7. Salıncağın yaptığı hareket türü. 8. Bir cismin kendi ekseni etrafındaki hareketi. 9. Dışarıdan etki almadan kendileri hareket edebilen varlıklar. 68 3. ÜNİTE DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış Tilki Ayçiçeği Baston Masa Ağaç Top 1. Tabloda verilenlerden hareketli 3. Yukarıda kaleye gelen topu çelen olanların olduğu kutucuklar boya- kalecinin görüntüsü verilmiştir. nırsa, tablonun görünümü nasıl olur? Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A B A Kaleci topu çeldikten sonra, top C yön değiştirir. B Kalecinin uyguladığı kuvvet ile top yavaşlar. C Kaleci topa çekme kuvveti uy- gular. Tuğçe Soner Ayşe Tuğçe 3 dakika 15 saniye 4. Görseldeki çocuk hangi hareketi yapmaktadır? Soner 3 dakika 05 saniye A Sallanma B Dönme Ayşe 3 dakika 10 saniye 2. Yukarıda öğrencilerin yapmış olduğu koşu yarışındaki derceler verilmiştir. Buna göre hangi öğrenci daha hızlı hareket etmiştir? A Ali B Soner C Ayşe C Çekme 69 3. ÜNİTE DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış Hareketli bir cismin hızı artırılabilir 1 ya da azaltılabilir. D Y 3 Hareketli bir Duran bir cicim 2 cismin yönü hızlandırılabilir. 8. 1 numaralı noktadan bırakılan to- değiştirilebilir. pun hareketi ile ilgili aşağıda ve- D YD Y rilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A 1-2 arasında top hızlanmıştır. 1. Çıkış 2. Çıkış 3. Çıkış 4. Çıkış B 2-3 arasında top yavaşlamıştır. 5. Yukarıdaki bilgilere uygun olan C 1-3 arasında sallanma hareketi cevapları veren bir öğrenci kaç yapmıştır. numaralı çıkışa ulaşılır? A 1. çıkış B 2. çıkış C 3. çıkış 9. Aşağıdaki görsellerde verilenler- den hangisinde çekme kuvveti uy- 6. Aşağıda varlıkların hareketi ile il- gulanmıştır? gili bilgiler verilmiştir. Verilen bil- A B gilerden hangisi yanlıştır? A Otomobilin lastiği → dönme B Havalanan uçak → hızlanma C Rüzgâr gülü → sallanma 7. Aşağıdakilerden hangisini yapmak C tehlikeli değildir? A Yuvarlanan topu durdurmak B Salıncakta sallanan bir kişinin önünden geçmek C Çalışan matkabın ucuna dokun- mak 70 MADDEYİ TANIYALIM 1. Bölüm Maddeyi Niteleyen Özellikler A. Maddenin Duyu Organları ile Açıklanabilen Temel Özellikleri Çevremizde gördüğümüz, boşlukta yer kaplayan her şey maddedir. Örneğin yazı yazmak için kullandığımız defter, sınıftaki sıramız masamız, nefes alıp verdiğimiz hava uzayda belli bir yer kaplar ve bu nedenle her biri maddedir. Beş duyu organımızla maddelerin varlıklarını algılayabiliriz. Duyu organları yardımıyla maddeler sertlik- yumuşaklık, esneklik-kırılganlık, renk, koku, tat ve pürüzlü-pürüzsüz olma özelliklerine göre nitelendirilebilirler. 1. Aşağıda verilen görsellerden madde olanların altındaki kutucukları boyaya- lım. 71 MADDEYİ TANIYALIM 2. Aşağıdaki görseller ile ilgili ifadelerden doğru olanlara D’, yanlış olan- lara Y’ yazalım. Ekmeğin tazeliğini derimiz ile Limonun şeklini derimizle algılarız. algılayabiliriz. Ekmeğin tadını gözümüz ile Limonun kokusunu burnumuzla algılarız. algılarız. Ekmek bir maddedir. Limon bir maddedir. Ekmeğin şeklini gözümüzle Limonun tadını kulağımızla algılarız. algılarız. Ekmeğin kokusunu burnumuz ile Limonun büyüklüğünü gözümüzle algılarız. algılarız. Çiçeklerin kokusunu burnumuz Parfüm şişesini derimizle ile algılarız. algılayabiliriz. Çiçeklerin renklerini gözlerimizle algılarız. Parfüm kokusunu gözlerimizle Çiçeklerin dikeni olup algılarız. olmadığını derimiz ile algılarız. Çiçek bir madde değildir. Parfüm şişesinin şeklini gözlerimizle algılarız. Çiçeklerin şekillerini gözlerimizle algılarız. Parfümün kokusunu burnumuzla algılarız. Parfüm şişesi bir maddedir. 72 MADDEYİ TANIYALIM a Sertlik - Yumuşaklık Kırılması, çizilmesi ve şekil verilmesi zor olan katı maddelere sert madde denir. Taş, mermer, elmas, tahta, çelik ve cam gibi maddeler serttir. Lastik, sünger, yün, ipek ve pamuk yumuşaktır. Bu maddeleri birçok alanda kullanırız. Yünden ve ipekten halı yapımında yararlanırız. Lastik, eşya üretiminde sıkça kullanılır. Aşağıda görselleri verilen maddelerin isimlerini sertlik-yumuşaklık özelliklerine göre uygun tabloya yazalım. Sert Maddeler Yumuşak Maddeler .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... 73 b Esneklik MADDEYİ TANIYALIM algılayabiliriz. Kuvvetin etkisi ile şekil değiştiren, kuvvetin etkisi ortadan kalkınca eski şekline dönen maddeler esnek maddelerdir. Esnek maddeler uzayıp kısalabilir ve kolayca bükülebilirler. Balon, sünger ve lastik esnek maddelerdir. Esnek maddeleri dokunarak 1. Aşağıda görselleri verilen maddeler için doğru özelliğin olduğu kutucuğu boyayalım. Sert Sert Sert Esnek Esnek Esnek Yumuşak Yumuşak Yumuşak Sert Sert Sert Esnek Esnek Esnek Yumuşak Yumuşak Yumuşak Sert Sert Sert Esnek Esnek Esnek Yumuşak Yumuşak Yumuşak 2. Günlük yaşamımızda kullandığımız esnek maddelere örnekler verelim. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Esnek maddeler günlük yaşantımızı nasıl kolaylaştırıyor? Yazalım. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 74 MADDEYİ TANIYALIM c Kırılganlık Dışardan bir etki sonucu veya uygulanan bir kuvvet sonucu kolayca kırılabilen ve eski haline dönemeyen maddelere kırılgan madde denir. Bazı maddeler çok kolay, bazıları ise daha zor kırılabilir. Cam, porselen, ayna kırılgan maddelere örnektir. 1. Aşağıda verilen ifadelerden doğru olanlara D’, yanlış olanlara Y’ yazalım. ..... Çabuk kırılabilen maddeler kırılgan maddelerdir. ..... Bazı maddeler daha zor kırılır. ..... Her madde kırılgan olabilir. ..... Lastik gibi bazı maddeler kırılgan değildir. ..... Cam en çabuk kırılan maddelerden biridir. ..... Sünger kırılgan bir maddedir. ..... Fayans kırılgan bir maddedir. 2. Aşağıda görselleri verilen maddelerden kırılganlık özelliği olanları işaretle- yelim. 75 MADDEYİ TANIYALIM d Pürüzlü-Pürüzsüz Olma Maddelerin pürüzlü ya da pürüzsüz olmaları yüzleri ile ilgilidir. Parmağımızla bir maddenin yüzeyine dokunduğumuzda onun pürüzlü ya da pürüzsüz olduğunu anlayabiliriz. Pürüzlü yüzeylerde elimiz, parmağımız rahat hareket edemez. Bir halının yüzeyine dokunduğumuzda halı yüzeyinin pürüzlü olduğunu hissederiz. Pürüzsüz yüzeyler, pürüzlü yüzeylere göre daha kaygandır. Ağaç kabuğu, araba lastiği, duvar, pürüzlüdür. Cam, mermer yüzeyler ise pürüzsüzdür. Aşağıda verilenleri pürüzlü veya pürüzsüz olma özelliklerine göre oklarla eşleştirelim. Bilgisayar ekranı Ekmek yüzeyi Zımpara kâğıdı Pürüzlü Ayakkabı tabanı Araba lastiği Pürüzsüz Ayna Kitap kapağı Sünger Lavabo yüzeyi Televizyon ekranı 76 MADDEYİ TANIYALIM e Renk, Koku ve Tat Maddeleri duyu organlarımızı kullanarak algılarız. Gözümüzü kullanarak maddelerin renklerini gözlemleyebiliriz. Cam, hava, su gibi maddeler renksizdir. Masa, kapı gibi maddeler ise renklidir. Bu maddeleri renkleri ile ayırt edebiliriz. Fakat bazı maddeler aynı renge sahiptir ve ayırt etmek zordur. Şeker ve tuz aynı renge sahip farklı maddelerdir. Duyu organlarımızdan burun maddeleri kokuları ile birbirinden ayırabilmemizi sağlar. Su ve kolonya iki farklı maddedir. Bu maddelerin kokularına bakarak hangisinin su hangisinin kolonya olduğuna kolaylıkla karar verebiliriz. Çiçek, meyve, soğan, parfüm kokulu maddelerdir. Hava, taş, şeker, tuz ve altın gibi kokusuz maddeleri ayırt ederken kokudan yararlanamayız. Maddelerin kokusuna bakmak bazı durumlarda zararlı olabilmektedir. O yüzden içeriğini bilmediğimiz maddeleri kesinlikle koklamamalıyız. Tat alarak maddeleri birbirinden ayırabiliriz. Tuz ve şekeri birbirinden renklerine bakarak ayıramayız. Dilimizi kullanarak beyaz renge sahip olan tuz ve şekeri ayırt edebiliriz. Maddelerin tadına bakarak onları ayırt edebilsek de bazen maddelerin tadına bakmanın sonuçları tehlikeli olabilir. İçinde ne olduğunu bilmediğimiz maddelerin tadına bakmamalıyız. Özellikle kimyasal maddelerin, deterjanların tadına bakmak ölümcül kazalara neden olabilir. Çevremizdeki maddeleri ayırt ederken renk, koku ve tat özelliklerinden yararlanırız. Ayran ile sütü renklerinden ayırmak zordur. Tat ve kokularından ayırabiliriz. Kolonya ile suyu kokularından ayırt ederken suyun renksiz ve kokusuz olması işimizi kolaylaştırır. Bazı maddeleri ayırmakta kokularını, bazı maddelerde renklerini ve bazı maddelerde ise tatlarını dikkate alırız. 77 MADDEYİ TANIYALIM 1. Aşağıda görselleri verilen maddeleri ayırt ederken hangi özelliklerden ya- rarlanırız? İşaretleyelim. Renk Koku Tat Renk Koku Tat Renk Koku Tat Renk Koku Tat Renk Koku Tat Renk Koku Tat 2. Aşağıda verilen ifadelerden doğru olanlara D’, yanlış olanlara Y’ ya- zalım. ..... Hava, cam ve su renksiz maddelerdir. ..... Renkli maddeleri gözlerimizle ayırt ederiz. ..... Renkleri şekilleri aynı olan maddelerde tat alma duyumuzu kullanırız. ..... Her maddeyi tat alma duyumuzla kontrol edebiliriz. ..... Ne olduğunu bilmediğimiz maddeleri koklamamalıyız. ..... Maddelerin koku ve tatlarını gözlerimizle algılarız. ..... Kolonyayı koklarız, kesinlikle tadına bakmayı denememeliyiz. ..... Kokulu silgileri kullanmamalıyız. ..... Bütün maddelerin bir rengi vardır. 78 TEST 9 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış Kırmızı ve yumuşak balon 3. Yukarıda görselleri verilen mad- delerden esnek olanların olduğu 1. Yukarıda balonu niteleyen iki özel- kutucuklar boyanırsa şeklin görü- lik verilmiştir. Verilen bu özellikleri nümü nasıl olur? hangi duyu organlarıyla algılarız? A B A Burun - Deri B Göz - Kulak C Göz - Deri Bütün maddelerin özellikleri birbiri C ile aynıdır. Esnek Kırılgan Pürüzsüz Maddenin özelliklerini duyu organ- ..................... ..................... ..................... larımız ile algılarız. 4. Tabloda verilen özeliklere ait boş bırakılan yerlere sırasıyla getirile- Sadece canlı varlıklara madde bilecek maddeler aşağıdakilerden denir. hangisidir? 2. Yukarıda verilen ifadelerden doğru olanlara “✓” işareti, yanlış A Lastik - Limon - Ceviz olanlara “✗” işareti konulduğunda B Pamuk - Hamur - Sabun tablonun görünümü nasıl olur? C Sünger - Cam Şişe - Mermer A ✓ B ✗ C ✗ ✓ ✓ ✓ ✗ ✗ ✓ 79 TEST 9 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış Cam Yumuşak 8. Maddenin aşağıdaki özelliklerin- den hangisini dokunma duyumuzla Sünger Renksiz-Kokusuz algılayamayız? Su Pürüzsüz A Pürüzlü-Pürüzsüz 5. Yukarıda verilen maddeler ile B Sert-Yumuşak C Kokulu-Kokusuz özellikleri doğru eşleştirildiğinde görünüm nasıl olur? A   B   C   Mermer Cam Tahta  Sehpa Bardak Oyuncak        6. Aşağıda seçeneklerde verilen var- 9. Yukarıda verilen üç maddenin or- lıklardan hangileri sert ve kırılgan tak özelliği hangisidir? maddelerdir? A B A Sertlik B Kırılganlık C C Renk 7. Aşağıdakilerden hangisi rengini ve 10. Aşağıdakilerden hangisi maddeyi kokusunu niteleyemeyeceğimiz bir niteleyen özelliklerden biri değil- maddedir? dir? A Tuz B Su C Un A Kütle B Koku C Yumuşaklık 80 MADDEYİ TANIYALIM B. Bazı Maddeler Vücuda Zarar Verebilir Çevremizdeki maddeleri duyu organlarımızla algılarız. Gözümüzle görür, derimizle dokunur, dilimizle tadını algılar ve burnumuzla koklarız. Ancak bilmediğimiz, tanımadığımız maddelerle karşılaştığımızda dikkatli olmalıyız. Bazı maddeleri koklamak, dokunmak ve onları tatmak bize zarar verebilir. Temizlik işlerinde kullanılan maddeleri, boyaları, gazları koklamak ve tatmak ciddi sorunlara yol açar. Kimyasal maddeler dokunduğumuzda derimizi yakabilir ve kokladığımızda zehirlenmelere yol açabilir. 1. Aşağıda verilen cümleleri uygun sözcüklerle tamamlayalım. tatmak zehirlenip deterjanları kimyasal cildimiz uyarı işaretlerine Bazı maddeleri koklamak, dokunmak ve ....................................... bize zarar verebilir. Kimyasal maddelere dokunursak ......................... yanabilir. Temizlik işlerinde kullanılan ........................... koklamak ve tatmak ciddi sorunlara yol açar. Kimyasal maddeleri tadarsak ..................................................... ağır rahatsızlıklar yaşayabiliriz. Kimyasal maddeleri kullanmadan önce .........................................................................dikkat etmeliyiz. Laboratuvarlarda kullanılan ........................................................................... maddeler tehlikeli olabilir. 2. Aşağıda görselleri verilenlerden sağlığımızı tehlikeye atabilecek olanları işa- retleyelim. 81 MADDEYİ TANIYALIM 3. Aşağıda görselleri verilen maddelere dokunmanın, koklamanın ve onları tatmanın vücudumuza verebileceği zararları boşluklara yazalım. ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ........................................................................................................................ Şırınga ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ........................................................................................................................ Çamaşır suyu ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ........................................................................................................................ Doğal gaz ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ........................................................................................................................ Priz ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... İlaç ........................................................................................................................ Cam kırıkları ....................................................................................................................... ....................................................................................................................... ........................................................................................................................ 82 MADDEYİ TANIYALIM C. Maddelerle Çalışırken Tedbirli Olmalıyız Bazı maddeler sağlığımıza zarar verebilir. Sağlığımızı korumak için tedbirli olmalıyız. Gerekli önlemleri alarak o maddeleri kullanmalı veya çalışmalıyız. 1. Sağlığımız için tehlikeli olabilecek maddelerle çalışırken dikkat etmemiz gereken- lerle ilgili verilen ifadelerden doğru olanlara D’, yanlış olanlara Y’ yazalım. Ellerimizi yıkarken sabun kullanmalıyız. Başka madde kullanmamalıyız. Yanıcı ve yakıcı maddelere yaklaşabiliriz. Temizlik maddelerini kullanırken elimize koruyucu eldiven takmalıyız. Büyüklerimiz yanımızda olmadan kesici, delici alet ve maddeleri kullanabiliriz. İçinde ne olduğunu bilmediğimiz sıvıları kesinlikle tatmamalıyız, dokunmamalıyız ve koklamamalıyız. Tehlikeli maddelerin üzerindeki yazılara ve uyarıcı işaretlere dikkat etmeliyiz. Büyüklerimiz olmadan ilaç kullanmamalıyız. 2. Bizim için tehlike yaratabilecek maddeler üzerindeki uyarı işaretleri ile an- lamlarını eşleştirelim. 12 34 Patlayıcı Çevreye zararlı Çabuk alevlenir 5 Tahriş edici Zararlı Zehirli 9 Elektrik tehlikesi Radyasyon Tehlike 87 6 83 MADDEYİ TANIYALIM 3. Aşağıda verilen koruyucu malzemelerin adlarını ve bu malzemeleri kullanan kişilerin mesleğinin adını yazıp eşleştirelim. ............................................... ............................................... ............................................... ............................................... ............................................... ............................................... 6 ............................................... ............................................... ............................................... ............................................... ............................................... ............................................... 84 TEST 10 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış Fen Bilimleri dersinde deney 3. Bir marangoz ustasının mesleğini yapacağız. yaparken aşağıdaki hangi aracı kullanmasına gerek yoktur? A B Tamer C 1. Tamer ve arkadaşlarının deney ya- parken aşağıda verilenlerden han- gisine dikkat etmelerine gerek yok- tur? A Deney yaparken kıyafetlerine 4. Evde, sınıfta veya okulumuzun la- boratuvarında deney yaparken bazı B Deney yaparken bir şeyler yiyip maddelerin kokuları bize zarar ve- içmemeye rebilir. Aşağıdakilerden hangisi bu mad- C Deney yaparken konuşmamaya delerdendir? A Tuz B Şeker C İspirto 2. Aşağıda verilenlerden hangisi de- 5. Aşağıdakilerden hangisi deney ney yaparken kullanılması gereken yaptıktan sonra yapılması gere- araç gereçlerden değildir? kenlerdendir? A B A Deney sonrası kullandığımız mal- C zemeleri masa üstünde olduğu gibi bırakmak B Deney sonunda elleri sabunla iyice yıkamak C Kırılmış veya çatlamış malzeme- leri sonra yine kullanmak için do- laba kaldırmak 85 TEST 10 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış Bilmediğimiz maddelere dokunmamalıyız. Laboratuvardaki uyarı 1 23 levhalarına dikkat etmeliyiz. 6. Yukarıda verilen uyarı sembolle- Yapıştırıcı gibi maddeleri rinin anlamları hangi seçenekte koklayıp tadabiliriz. doğru verilmiştir? 8. Yukarıda verilen bilgilerden, doğru 1 23 olanlara “✓” işareti, yanlış olanlara A Zehirli Alevlenir Aşındırıcı ise “✗” işareti konulacaktır. Madde Madde Madde Buna göre tablonun görünümü hangisi gibi olur? B Zararlı Alevlenir Elinizi Madde Madde Yıkayınız A ✓ B ✗ C ✓ ✗ ✓ ✓ C Korkutucu Yangın Eldiven ✗ ✗ ✗ Madde Çıkabilir Kullanınız 7. Aşağıdakilerden hangisi laboratu- 9. Aşağıdaki seçeneklerde laboratuvar varda uyulması gereken kurallar- ortamında çalışan çocukların gör- dan değildir? selleri verilmiştir. Buna göre hangi görselde güvenli A Laboratuvarda koşup oyna- bir çalışma şekli yoktur? mayınız. A B B Yiyecek ya da içecek tükete- bilirsiniz. C C Deney sonrası ortamı toplayıp temizleyiniz. 86 MADDEYİ TANIYALIM 2. Bölüm Maddenin Hâlleri A. Maddenin Hâlleri Nelerdir? KATI SIVI GAZ Çevremizde gördüğümüz, boşlukta yer kaplayan her şey maddedir. Maddeler doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hâlde bulunurlar. Buna maddenin hâlleri denir. Taş katı, su sıvı, hava ise gaz hâlindedir. Aşağıda verilen görsellerin altındaki kutucuklara hangi hâlde olduklarını yazalım. .............................. .............................. .............................. .............................. .............................. .............................. .............................. .............................. .............................. .............................. .............................. .............................. 87 MADDEYİ TANIYALIM a Katılar Çevremizde bulunan birçok madde katı hâldedir. Örneğin kitap, çanta, ekmek, pirinç, mercimek, sıra, masa gibi maddeler katı maddelerden bazılarıdır. * Belirli bir şekilleri vardır. * Dışarıdan bir etki olmadığı sürece şekillerini korurlar. * Katıyı oluşturan tanecikler birbirine çok yakındır. * Kum, tuz, şeker gibi küçük tanecikli katı maddeler konulduğu kabın şeklini alırlar. * Tahta, taş, pirinç katı maddelere örnektir. 1. Aşağıda verilen maddelerden katı olanları X’ ile işaretleyelim. Tuz Mercimek Süt Doğalgaz Kum Toz şeker Silgi Buhar Tahta Ayakkabı 2. Aşağıda verilen cümlelerde noktalı yerlere uygun olan sözcükleri yazalım. özgü kabın şekillerini buz katı bulgur ❀ Katılar dışarıdan etki olmadıkça ............................................ korurlar. ❀ Küçük taneli katılar bulundukları .................................... şeklini alırlar. ❀ Her bir taneciğin kendine ....................................... bir şekli vardır. ❀ Suyun katı hâline örnek .............................................................. dur. ❀ Sünger, lastik gibi esnek maddeler de .................................... maddedirler. ❀ Pirinç ve .............................................. küçük taneli katılara örnektir. 88 MADDEYİ TANIYALIM b Sıvılar Akışkan özelliğine sahip maddelere sıvı maddeler denir. Su, süt, sıvı yağ, meyve suyu maddenin sıvı hâline örnek verilebilir. ❀ Belirli bir şekilleri yoktur. ❀ Bulundukları kabın şeklini alırlar. ❀ Akışkandırlar. Sıvılar dökülürse etrafa yayılır. ❀ Su, süt, benzin, zeytinyağı sıvılara örnektir. ❀ Pirinç, mercimek, kum ve un gibi küçük taneli maddeler, sıvılar gibi konuldukları kabın şeklini alırlar ancak bu maddeler yine de katı maddelerdir. 1. Görsellerde verilen maddelerden sıvı olanların altındaki kutucukları boyayalım. 2. Aşağıda verilen boşluklara sıvı maddelere örnekler yazalım. ............................... ............................... ............................... SIVILAR ............................... ............................... ............................... 89 MADDEYİ TANIYALIM c Gazlar Katı ve sıvıların varlığını kolayca algılarız ancak gaz hâlindeki maddeleri görmemiz zor olduğu için genellikle fark edemeyiz. ❀ Gazların belirli bir şekli yoktur. ❀ Bulundukları ortama yayılırlar. ❀ Çok küçük bir delikten bile kaçabilirler. ❀ Bulundukları kabı tamamen doldururlar. Akışkandırlar. ❀ Su buharı, hava, doğalgaz gaz hâlindeki maddelere örnektir. 1. Aşağıdaki ifadelerde boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle tamamlayalım. hâline ortama şekli gaz deliklerden Gazların belirli .............................................................. yoktur. Su buharı, suyun .............................................................. hâlidir. Gazlar çok küçük ................................................. kaçabilir. Gazlar bulundukları ................................................. yayılırlar. Parfüm sıkılınca gaz ................................................. geçer. 2. Aşağıda verilen tablodaki maddeler için uygun olan bölümleri işaretleyelim. Madde KATI SIVI GAZ Buhar 90 Kolonya Mermer Oksijen Toz şeker Ayran Hava TEST 11 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış I. Gazlar akışkandırlar ve bulunduk- Elma Suyu Silgi Su ları kabı tamamen doldururlar. II. Sıvıların belli bir şekli vardır. Süt Zeytin Yağı Tebeşir III. Suyun katı hâli buz, gaz hâli su 4. Yukarıda verilen maddelerden sıvı buharıdır. hâlde olanların olduğu kutucuk 1. Yukarıda verilen bilgilerden han- boyanırsa tablonun görünümü nasıl olur? gileri doğrudur? A B A I ve II B I ve III C I, II ve III C ❀ Kalemler, sıralar, masalar, san- Maddenin Hâlleri dalyeler hepsi ................. hâldedir. ❀ Doğal gaz, deodorant, su buha- Katı Sıvı Gaz rı maddenin .................. haline örnek K LM verilebilir. ❀ Su, süt, sıvı yağ, meyve suyu mad- 5. Yukarıda verilen şemada “K, L ve denin ................. hâline örnek verile- M” yerine aşağıdakilerden hangisi bilir gelmelidir? 2. Yukarıda verilen bilgilerde boş bı- rakılan yerlere hangileri gelmelidir? 123 A Katı Sıvı Gaz B Gaz Sıvı Katı C Katı Gaz Sıvı 3. Maddenin hangi hâlini gözlerimiz- K L M le algılayamayız? A Kalem Vişne Balon A Katı B Sıvı C Gaz B Defter Süt Hava C Gül Bal Toprak 91 TEST 11 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış ❀ Su Buharı 9. Aşağıdakilerden hangisi sıvı mad- ❀ Doğal Gaz delerin özelliği değildir? ❀ Portakal Suyu A Belli bir şekilleri vardır. 6. Yukarıdaki maddeleri hâllerine B Sıvı maddeler akışkandırlar. C Sıvı maddeler sıkıştırılamazlar. göre gruplandırırsak hangisi açıkta kalır? A Su Buharı B Doğal Gaz C Portakal Suyu 7. Aşağıda hangi seçenekte verilen- 10. lerin hepsi sıvı hâldedir? Maddenin; katı, sıvı ve gaz A Pamuk - Tuz - Kum olmak üzere üç hâli vardır. B Meyve Suyu - Mazot - Ayçiçek Yağı D Y C Dondurma - Kolonya - Hava Gazlar elle Gazlar elle 8. Aşağıdaki varlıkların hangisinin tutulamaz tutulamaz içinde gaz bulunmamaktadır? ama gözle ama gözle A B görülebilir. görülebilir. C DY DY 1. çıkış 2. çıkış 3. çıkış 4. çıkış Yukarıdaki bilgilere uygun olan cevapları veren bir öğrenci kaç numaralı çıkışa ulaşılır? A 1. çıkış B 2. çkış C 3. çıkış 92 4. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ETKİNLİKLERİ A. Maddenin duyu organları ile açıklanabilen temel özellikleri aşağıda verilmiştir. Bu özelliklere ikişer örnek yazalım. Sert Yumuşak Esnek Kırılgan Pürüzlü Pürüzsüz ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... ................... B. Aşağıda verilen maddeler ile vücudumuza verebilecekleri zararları eşleşti- relim. Temizlik yaparken kokusunun yayıldığı Cam, porselen ortamlarda uzun süre durulmamalıdır. Kimyasal maddeler Sıcak maddeler Kırıldığında küçük parçaları elimize Çamaşır suyu vücudumuza zarar verebilir. Kullanmadan önce üzerinde yer alan uyarı işaretlerine ve uyarıcı bilgilere dikkat edilmelidir. Elimize, üzerimize dökülürse yanıklara sebep olabilir. C. Tehlikeli maddelerle çalışan kişiler hangi önlemleri almalıdır? Yazalım. ........................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................... 93 4. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ETKİNLİKLERİ D. Aşağıda verilen maddeleri bulundukları hâllere göre uygun tablolara yazalım. Elma, çilek, cam sürahi, çatal, sıvı yağ, margarin, pirinç, bardak, hava, buhar, doğal gaz, limonata, sabun, şampuan, muz, süt, masa, buz, meyve suyu, şeker, kar, kalem, defter, sıra, ayran, maden suyu, duman, koltuk, kasa, ceviz, tuz, pekmez, turşu suyu, kolonya, çivi Katı Sıvı Gaz ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... ....................................................... E. Aşağıdaki ifadeler doğru ise “D“deki, yanlış ise “Y“deki harfi aşağıya yazalım ve şifremizi çözelim. 3 1 6 Hava ve su renksiz Gök kuşağı madde- Ayran sıvı madde- maddelerdir. dir. dir. D ŞY U D ZY B D IY P 2 4 5 Sünger katı madde- Tuz, un sıvı madde- Katı maddelerin dir. dir. bazılarının şekli yoktur. D AY E D CY A D TY R 123456 94 4. ÜNİTE DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış 1. Koku Renk Büyüklük Kütle Maddeyi Tat Niteleyen Özellikler Sertlik 3. Yukarıda verilen maddelerin ortak özelliği hangisidir? Yukarıda verilenlerden kaç tanesi A Renk B Tat C Esneklik maddeyi niteleyen özelliklerdedir? 4. Aşağıdaki seçeneklerde verilen A 4 B 5 C 6 hangi madde sert ve pürüzsüzdür? A B • Hangi renktir? C • Nasıl kokuyor? 5. Aşağıdaki maddelerden hangisi • Sert midir? sağlığımıza zarar verir? 2. Görseldeki varlıkla ilgili olarak sorulan sorulara hangi duyu or- ganlarımız kullanarak cevap ve- ririz? A Göz - Kulak - Deri A Yapıştırıcı B Burun - Dil - Göz B Şampuan C Göz - Burun - Deri C Zeytinyağı 95 4. ÜNİTE DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış ❀ Kimyasal maddelerle çalışırken Madde Katı Sıvı Gaz gözlük, eldiven, önlük ve ............... Sirke kullanmalıyız. Tabak Oksijen ❀ Ne olduğunu bilmediğimiz mad- 9. Tablodaki varlıkların katı, sıvı ve delerin ............... bakmamalıyız. gaz olma durumlarına göre “✓” işareti atılacaktır. Buna göre tab- ❀ Büyüklerimize danışmadan ............... lonun görünümü nasıl olur? kullanmamalıyız. A ✓ B ✓ 6. Yukarıda verilen bilgilerdeki boş- ✓✓ ✓ luklara sırası ile hangileri gelme- ✓ lidir? C ✓ A maske - tadına - ilaç ✓ B saat - şekline - ilaç ✓ C maske - tarihine - önlük 7. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A Limonata Sıvı Gaz B Su Buharı Maden Suyu Sıvı C Buz Sıvı Duman Katı 8. Suyu, su baharı hâline getirmek Tel Gaz için aşağıdaki işlemlerden hangisi- 10. Yukarıda verilen maddeler ile bu- nin yapılması doğru olmaz? lundukları halleri doğru eşleştiril- diğinde görünüm nasıl olur? A Kaynatmak A   B   C   B Isıtmak  C Soğutmak        96 ÇEVREMİZDEKİ IŞIK VE SESLER 1. Bölüm Işığın Görmedeki Rolü A. Işığın Görmedeki Rolü Nedir? Görme duyu organımız gözdür. Çevremizdeki birçok olayı görerek algılarız. Çevremizi görebilmemiz için ışık gereklidir. İyi bir görme için varlıkların ışık kaynağı olması veya bir ışık kaynağı ile aydınlatılmış olması gereklidir. Temel ısı ve ışık kaynağımız olan Güneş sayesinde gündüzleri rahatça görürüz. Akşamları ise çevremizi görebilmemiz için lamba gibi ışık kaynaklarından yararlanırız. Bir ortamda ışık, çok fazla veya çok az ise aydınlatma tam sağlanamıyor demektir. Çok fazla ışık göz sağlığımız için iyi değildir. Az ışık ise görmemizi zorlaştırır. B. Günlük Hayatta Işığın Önemi Işık çevremizdeki varlıkları görmemizi sağlayan bir enerjidir. Az ışıkta ya da gereğinden fazla ışık olan ortamlarda uzun süre durmak gözlerimizi yorar. Göz sağlığımız için bulunduğumuz ortamdaki ışık yeterli miktarda olmalıdır. Göz bebeklerimiz büyüyüp küçülerek gözümüze giren ışığın miktarını ayarlamaya çalışır. Bir cismi görebilmemiz için ya cismin ışık kaynağı olması ya da cismin aydınlatılması gerekir. 97 ÇEVREMİZDEKİ IŞIK VE SESLER 1. Aşağıda verilen görselleri karanlık veya aydınlık ortam olarak eşleşti- relim. Deniz derinlikleri Gündüz gökyüzü Maden ocağı Alışveriş merkezi Aydınlık Basketbol sahası Karanlık Sinema salonu Su kuyusu Terminal 2. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanlara D’, yanlış olanlara Y’ yazalım. Az ışıkta kitap okumak gözlerimiz için zararlıdır. Çok fazla aydınlatılmış ortamda daha iyi görürüz. Işık olmayan ortamlarda cisimleri göremeyiz. Çevremizdeki varlıkları görebilmemiz için onlardan yansıyan ışığın gözümüze gelmesi gerekir. Hiç ışık olmayan ortam aydınlık ortamdır. Güneş ışığı, gündüzleri çevremizi görmemizi sağlar 98 TEST 12 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış 1. Aşağıda verilen bilgilerden hangi- 4. Aşağıdakilerden hangisi gece ay- si yanlıştır? dınlatma araçlarının kullanımının faydalarından biri değildir? A Işık olmadan cisimleri göreme- yiz. A Gece önümüzü görmemizi sağ- lar. B Işık çevremizdeki cisimleri gör- memizi sağlayan bir enerjidir. B Deniz taşıtlarının yönlerini bul- masını sağlar. C Bulunduğumuz ortamdaki ışığın miktarı görmemizi etkilemez. C Daha iyi duymamızı sağlar. 2. Burun ile koku arasındaki ilişki 5. Tünelden geçen tren neden ışıkla- benzerliği ışık ile aşağıdaki hangi rını yakar? organımız arasında vardır? A B A Daha hızlı gitmek için. B Tünel karanlık olduğu için. C C Tünel soğuk olduğu için. 3. Aşağıdakilerden hangisi ışığın ol- 6. Aşağıda verilen bilgilerden hangi- madığı durumlarda yaşanabilir? si doğrudur? A İşitme duyumuzu kaybederiz. A Loş ışıkta kitap okumanın gözle- B Etrafımızdaki cisimleri göreme- re zararı yoktur. yiz. B Aşırı ışık göz sağlığımızı bozabi- C Tat alma duyumuzu kaybederiz. lir. C Sağlıklı bir uyku için ışıklı bir 99 TEST 12 KAZANIM DEĞERLENDİRME Doğru Yanlış ortam seçilmelidir. 9. Aşağıdaki taşıtlardan hangisi kul- lanım esnasında her zaman ışığa Daha iyi görmemiz için ışık doğrudan ihtiyaç duyar? gözümüze gelmelidir. A B Çevremizdeki bütün varlıklar birer C ışık kaynağıdır. 10. Aşağıdakilerden hangisinde görme Görme olayının gerçekleşmesi için olayı gerçekleşmez? ışık kaynağına ihtiyaç vardır. 7. Yukarıda verilen bilgilerden, doğ- ru olanlara “n” işareti, yanlış olanlara ise “H” işareti konulacak- tır. Buna göre tablonun görünümü hangisi gibi olur? A H B H C n H n n n H H A 8. Aşağıdaki ortamlardan hangisinde aydınlatmanın kesinlikle olması ge- reklidir? A B B C C 100 3 Kas 2011 ISINDIRICI ÇALIŞMA ETKİNLİK ADIZıplayan top Hızlı-Yavaş PSA Amaç 1. Bedensel koordinasyon gerektiren belirli hareketleri yapabilme Kazanım1. Sözel yönergelere uygun olarak ısınma hareketleri yapar. 2. Değişlik yönlere yuvarlanır. MATERYAL Bir Adet Ritim Aleti YAŞ 5-6 SÜREÇ Tüm sınıf grup çalışması İlk olarak uygulama yapılacak alana minderler yada battaniyeler yerleştirilir. Ve çocuklara yerde hareketsizce duran birer top oldukları arada öğretmen elindeki ritim aleti ile yavaşça ses çıkarmaya böylece topların yavaşça yuvarlanmaları gerektiği söylenir. Ve öğretmen müzik aletini hafifçe hızlı hızlı sallamaya başlar ve topun artık çok hızlı yuvarlandığını söyler. Böylece çocuklar daha hızlı sonra topların bir duvara çarptığı ve geriye doğru hızla fırladıkları şimdi de biri gelip topu eline alıp onu zıplatmaya başladığını belirtir lider. Böylece çocuklar yavaş yavaş zıplarlar, liderin elindeki müzik aletinin daha hızlı ses çıkarması ile birlikte zıplayışlar da sonunda o kişinin topu bir kenara koyduğu ve topun artık hafifçe havasının indiği söylenerek etkinlik sona erdirilir. Toplarım trenle seyahat etmek ister mi denilerek esas çalışmaya geçiş yapılır. ESAS ÇALIŞMA ETKİNLİK ADITren Çalışması SDA Amaç 6. Başkalarıyla ilişkilerini yönetebilme Kazanım 7. Gerektiğinde lideri izler. 8. Gerektiğinde liderliği üstlenir. BA Amaç 3. Dikkatini toplayabilme Kazanım 1. Dikkat edilmesi gereken nesneyi / durumu / olayı fark Dikkatini nesne /durum / olay üzerinde yoğunlaştırır. MATERYAL- Çocuklar arka arkaya sıra olurlar ve birbirlerine tutunarak tren oluştururlar. en öndeki çocuk lokomotif olur ve diğerleri de vagonlar olurlar. Lokomotif ne yaparsa vagonlar da aynısını yaparlar. Çocuklar treni oluşturduktan sonra öğretmen yönergelerle çocukları yönlendirir “ilk önce düz bir yolda ağır ağır ilerliyor trenimiz. İlerde dik bir yokuş var; tırmanıyoruz, tırmanıyoruz. Şimdi de yokuştan inmeye başladık, gittikçe hızlanıyoruz. Hızlı.. Hızlı.. Daha hızlı.. İlerde büyük bir viraj var. Buradan da yavaşça durağa yaklaştık, biraz yavaşlayalım, duralım. Yolcuları aldık devam edelim, hızlanalım, hızlanalım. -Trenimizin kömürü az kaldı, yavaşlayalım, yavaşlayalım. -Kömürümüz bitti, duralım.” lokomotif arada bir düdük sesleri çıkarır ve yönergelerde istediği gibi canlandırmalar yaparak gruba liderlik yapar. İsteyen çocuklara lokomotif olma olanağı verilerek rol değişimleri yapılır. RAHATLAMA ÇALIŞMASI BA Amaç 3. Dikkatini toplayabilme Kazanım 4. Nesneyi / durumu / olayı ayrıntılarıyla açıklar. Öğretmen’’Bundan sonraki yolculuğumuza topla devam edeceğiz. Şimdi herkes yerine oturup gözlerini kapatsın şimdi biz topun üzerindeyiz. Bu top sihirli bir top. İstediğimiz her yere gidebiliyor. Şimdi nereye gitmek isterdiniz düşünün’’ der. Çalışma bitiminde gözler açılır ve çocuklara gittikleri yerler hakkında sorular sorulur. Alıntıdır. 1 Herkese merhaba, Photoshop 2021 kullanıyorum. Önceki sürümlerde böyle bir sorun yoktu fakat bunda ara sıra ağırlaşıyor veya kayıt yaparken yavaş kaydediyor. Sistem özellikleri RX 470, FX 6300, 8GB RAM, 1TB HDD ve Windows 10 Pro. Kullandığım sürümde mi bir sorun var yoksa sistem özelliklerim mi yetersiz? Ayrıca diğer donanımları değiştirmeden bir SSD kullansam Photoshop hızlanır mı? 2 Herkese merhaba, Photoshop 2021 kullanıyorum. Önceki sürümlerde böyle bir sorun yoktu fakat bunda ara sıra ağırlaşıyor veya kayıt yaparken yavaş kaydediyor. Sistem özellikleri RX 470, FX 6300, 8GB RAM, 1TB HDD ve Windows 10 Pro. Kullandığım sürümde mi bir sorun var yoksa sistem özelliklerim mi yetersiz? Ayrıca diğer donanımları değiştirmeden bir SSD kullansam Photoshop hızlanır mı? Tabii. 3 Adobe premiere olsa kesinlikle farkederdi ama photoshop'da o kadar fazla farketmez. Korsan kullanıyorsanız sürümden olabilir. 4 Benim eski laptopa ssd aldığımda 1 dk da açılan photoshop 10 saniyede açılmaya başlamıştı. Tavsiye ederim. 6 Az bile olsa fark eder. Büyük ölçekli çalışmalarda ve görüntü renderlanırken. 7 Evet, eder. Ama çok fazla etmez. 8 Hem sürümden sürüme, donanıma göre değişir. Ayrıca korsan kullanıyorsan daha fazla zorlar sistemi. Tavsiyem zaten başlığı da yazmışsın SSD takman. Özellikle M2 slotun varsa eğer .ki Anakart yazmamışsın, daha fazla fark eder. Kes Yapıştır Bu kitabın her hakkı Model Eğitim Yayınları’na aittir. İçindeki şekil, yazı, resim ve grafiklerin yayınevinin izni olmaksızın, elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. YAYIN KOORDİNATÖRÜ Şeref AĞDAĞ GENEL YAYIN YÖNETMENİ Umay ATEŞ YAZAR Erkan DEMİR GÖRSEL YÖNETMEN İhsan SONDOĞAN GRAFİK - TASARIM Meltem YÜKSEL BASIM YERİ Yenidevir Matbaacılık ve Gazetecilik 0212 471 71 50 Model Eğitim Yayınları Sanayi Ticaret Ltd. Şti İnönü Mah. Muammer Aksoy Cad. No 80A/1 0212 452 3608 - - [email protected] /modelegitimyayincilik /modelegitimyayinlari İSTİKLÂL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl... Hakkıdır, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl. M. Âkif ERSOY İÇİNDEKİLER Gezegenimizi Tanıyalım Gezegenimizi Tanıyalım ........................................................................................... 5 Dünya'nın Şekli................................................................................................................ 6 Dünya'nın Yapısı............................................................................................................ 7 Etkinlik ....................................................................................................................... 8-14 Test 1........................................................................................................................15-16 Test 2....................................................................................................................... 17-18 Beş Duyumuz Duyu Organlarımız ..........................................................................................19-20 Duyu Organlarımızı Tanıyalım - Duyu Organlarımızın Sağlığı....21-22 Etkinlik.....................................................................................................................23-28 Test 3.....................................................................................................................29-30 Test 4......................................................................................................................31-32 Kuvveti Tanıyalım Kuvveti Tanıyalım.......................................................................................................33 Hareket........................................................................................................................... 34 Kuvvet.............................................................................................................................. 35 Etkinlik.....................................................................................................................36-44 Test 5.....................................................................................................................45-46 Test 6.....................................................................................................................47-48 Maddeyi Tanıyalım Maddeyi Tanıyalım...................................................................................................49 Madde............................................................................................................................ 50 Maddenin Hâlleri........................................................................................................ 51 Etkinlik.....................................................................................................................52-60 Test 7 ....................................................................................................................61-62 Test 8.....................................................................................................................63-64 Çevremizdeki Işık ve Sesler Çevremizdeki Işık ve Sesler ...............................................................................65 Işık...................................................................................................................................... 66 Ses..................................................................................................................................... 67 Etkinlik.....................................................................................................................68-76 Test 9.....................................................................................................................77-78 Test 10...................................................................................................................79-80 Canlılar Dünyasına Yolculuk Canlılar Dünyasına Yolculuk ................................................................................ 81 Canlı Cansız Varlıklar ...........................................................................................82 Çevre.............................................................................................................................. 83 Etkinlik.....................................................................................................................84-92 Test 11....................................................................................................................93-94 Test 12...................................................................................................................95-97 Etkinlik.............................................................................................................................. 98 Elektrikli Araçlar Elektrikli Araçlar .......................................................................................... 99-100 Elektrik Kaynakları....................................................................................................101 Etkinlik................................................................................................................. 102-110 Test 13..................................................................................................................111-112 Test 14................................................................................................................ 113-115 Etkinlik............................................................................................................................. 116 Genel Değerlendirme - 1........................................................................ 117-120 Genel Değerlendirme - 2...................................................................... 121-124 Kes Yapıştır..................................................................................................... 125-126 Cevap Anahtarı............................................................................................ 127-128 Gezegenimizi Tanıyalım Bunları Biliyor musun? 1. Tüm kıtaların ilk ve son harflerinin aynı olduğunu 2. Yıldızların sayısının kum taneciklerinin sayısından fazla olduğunu Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 5 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Dünya’nın Şekli Dünya, üzerinde insanların yaşadığı tek gezegendir. İnsanlar geç- mişten günümüze Dünya’nın şeklini hep merak etmişlerdir. Geçmişte yaşamış bilim adamları Dünya’nın şekli ile ilgili farklı farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Dünya’nın şeklini düz bir tepsiye benzeten olduğu gibi küreye benzeten bilim adamları da olmuştur. THALES TALES Dünya’nın daire şeklinde olduğunu düşünüyordu. PİSAGOR İDRİSİ Dünya’nın şeklinin Dünya’yı küreye yuvarlak olduğunu benzetmiş ve dünya düşünen ilk kişidir. haritası çizmiştir. MACELLAN NİKOLAS Dünya’nın çevre- KOPERNİK sinde dolaşarak Dünya’nın güneş yuvarlak olduğunu etrafında döndüğü- nü ileri sürmüştür. kanıtlamıştır. KRİSTOF KOLOMB Dünya’nın yuvarlak olduğunu ispatlamak için denize açılmış fakat yolculuğu tamamlayamadan ölmüştür. Teknolojinin gelişmesiyle hızlanan bilimsel çalışmalar Dünya’nın şeklinin küreye benzediğini kanıtlanmıştır. Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 6 Dünya’nın Yapısı Dünya’mız farklı özelliklere sahip katman- Hava Küre Su Küre lardan oluşur. Bu katmanlar gözlemlenebilir katmanlar ve gözlemlenemeyen katmanlar Taş olarak ikiye ayrılır. Hava küre, su küre ve taş Küre küre gözlemlenir katmanlardır. Ateş küre ve Ateş ağır küre ise gözlemlenemeyen katmanlardır. Küre Ağır Küre TAŞ KÜRE • Kıtalar, okyanus tabanları, taş, toprak, kayalar taş küreyi kara ta- bakası oluşturur. • Kara tabakası yer yüzünün 1/4’ini oluşturur. • Dünya haritasında karalar kahverengi ve yeşil renkle gösterilir. SU KÜRE • Okyanuslar, denizler, göller, akarsular ve yer altı suları su küreyi su tabakası oluşturur. • Su tabakası yer yüzünün 3/4’ünü oluşturur. • Dünya haritasında sular mavi renkle gösterilir. HAVA KÜRE • Dünya’yı dıştan saran gaz tabakasıdır. • Yağmur, kar, rüzgâr gibi hava olayları bu tabakada meydana gelir. • Hava kürede azot, oksijen gibi gazlar bulunur. ATEŞ KÜRE • Magma adı verilen sıcak ve akışkan bir maddeden oluşur. • Yeryüzüne çıkan magmaya lav denir. • Lavların çıktığı yere yanardağ denir. AĞIR KÜRE • Diğer adı çekirdektir. • Dünya’nın en içindeki katmandır. • En sıcak katman ağır küredir. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 7 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Dünya’nın Yapısı Etkinlik 1 Şekli Dünya’nın şekline benzeyen varlıkları işaretleyelim. Etkinlik 2 Aşağıdaki cümleleri okuyalım, doğru olanlara “D”, yanlış olanla- ra “Y” harflerini yazalım. Atmosfer, hava tabakasının diğer adıdır. Dünya’nın 3/4’ünü karalar oluşturur. Depremler hava kürede meydana gelir. Dünya’nın uzaydan mavi görünmesinin sebebi, suların karalar- dan fazla olmasıdır. Dünya katmanlardan oluşur. Yağmur, kar, dolu gibi hava olayları hava kürede gerçekleşir. Dünya’nın en sıcak katmanı çekirdektir. Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 8 Dünya’nın Yapısı Etkinlik 3 Cümleleri okuyalım. Dünya’nın özelliği olanları Dünya ile eşleş- tirelim. İlk günden bu Dünya’nın 1/4’ini Uydu fotoğraf- yana Dünya’nın karalar, 3/4’ünü larında denizler yuvarlak olduğu sular oluşturur. mavi renkte biliniyordu. görülür. Dünya karalardan Dünya’da canlı ve sulardan yaşamaz. oluşur. Dünya küreye Dünya kareye benzer. benzer. Dünya’nın 1/4’ini Dünya’nın büyük Dünya’nın etra- sular, 3/4’ünü kısmını karalar fını hava taba- karalar oluşturur. oluşturur. kası kaplar. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 9 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Dünya’nın Yapısı Etkinlik 4 Aşağıdaki kavramların numaralarını uygun olanların içine yaza- lım. Deniz Taş Ova Yeraltı 4 suları 1 2 3 Toprak Orman Taş Küre 5 15 Dağ 14 Akarsu Su Küre Göl 13 6 Köy Kaya 12 7 Kıta Okyanus Okyanus Dere tabanları 11 10 8 9 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 10 Dünya’nın Yapısı Etkinlik 5 Aşağıdaki kavramlarla tanımlarını eşleştirelim. Taş Küre Kıtaların arasında kalmış küçük su kütleleridir. Deniz Dünya üzerindeki büyük kara parça- larıdır. Kıta Deniz, göl, akarsu ve yer altı sularının oluşturduğu kısımdır. Okyanus Dağ, kaya ve taşların oluşturduğu kısımdır. Hava Küre Kıtaları birbirinden ayıran büyük su kütleleridir. Su Küre Dünyamızı dıştan saran gaz örtüsüdür. Etkinlik 6 Ay varken açarlar, gün varken kaçarlar. Aşağıdaki bilmeceleri çözelim. Hem ısıtır hem yakarım, tüm 2. canlılara bakarım. Nar tanesi, nur tanesi Dünya- 1. mızın bir tanesi. İçi ateş, dışı taş, azı kuru, çoğu 4. yaş. 3. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 11 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Dünya’nın Yapısı Etkinlik 7 Dünya üzerindeki karaları kahverengiye, denizleri maviye boya- yalım. Etkinlik 8 Karaları kahverengiye, denizleri ve gölleri maviye boyayalım. Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 12 Dünya’nın Yapısı Etkinlik 9 Ufuktan yaklaşan gemiyi görünüş sırasına göre numaralandıralım. Etkinlik 10 Aşağıdaki bilim insanlarının isimlerini karışık harflerin içinden bulalım. TALES T B İ OŞAL K SOP PİSAGOR A N D C H R GO R F İ ARİSTO LMR P D İ MP ÇV S BİRUNİ E E İ LDSNE J KA S D S HĞT İ R Z KG İDRİSİ ÖY İ E I OT N T ŞO KOPERNİK GC S V Y Ü U İ F S R KOLOMB B İ RUN İ ZK K K L MACELLAN GA L İ L E L R HMÖ GALİLE I A İ B K O L OM B N MAC E L L AN T OA Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 13 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Dünya’nın Yapısı Etkinlik 11 Kelimelerden uygun olanlarla cümlelerdeki boşlukları dolduralım. ağır küreye karalar ufuk mavi kara su hava 1. Dağlar, kayalar, taşlar Dünya’mızın .............................. tabakasıdır. 2. Denizler, göller, akarsular Dünya’mızın ................................ taba- kasıdır. 3. Dünya’nın etrafını saran ................................ tabakasıdır. 4. Haritalarda suları göstermek için .............................. renk kullanılır. 5. Dünyamızın şekli ................................ benzer. 6. Yeryüzünün 1/4’ ini ................................ kaplar. 7. Deniz ile gökyüzünü ayıran çizgi ................................ çizgisidir. 8. Dünya’nın en sıcak katmanı ................................ küredir. Etkinlik 12 Bilim insanları ve onlarla ilgili verilen bilgileri doğru eşleştirelim. Pisagor Dünya’nın yuvarlak olduğunu, gemiyle aynı yöne giderek başladığı yere ulaşacağını düşünerek is- Kristof patlamaya çalıştı. Kolomb Teleskopu icat ederek gök cisimlerini incelemiştir. Galile Güneş’in Dünya etrafında dönmediğini, Dünya’nın Güneş etrafında döndüğünü ileri sürmüştür. Macellan Dünya’nın Güneş etrafında döndüğünü ve yu- varlak olduğunu söyleyen ilk kişidir. Alikaas Kopernik Dünya’nın çevresini dolaşan ilk denizcidir. Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 14 TEST - 1 1. Aşağıdakilerden hangisi Dünya’mızın şekline benzer? A. B. C. 2. Aşağıdakilerden hangisi Dünya’nın şeklinin küreye benzediğini ispatlar? A. İnsanların Dünya’dan düşmemesi. B. Güneş’in hep aynı yerde durması. C. Uzaktan gelen geminin önce bacasının görünmesi. 3. Dünya’mız ile ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A. Dünya’da sadece insanlar yaşar. B. Dünya’da karadan çok sular vardır. C. Dünya’nın şekli küreye benzer. 4. Aşağıdakilerden hangisi gezegenimizde bulunan tabakalardan biri değildir? A. Hava tabakası B. Toprak tabakası C. Su tabakası 5. Hangisi dünyanın gözlemlenebilir katmanlarından değildir? A. Su küre B. Taş küre C. Ateş küre 6. Aşağıdakilerden hangisi hava küreye örnektir? A. Okyanus B. Bulut C. Dere Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 15 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf TEST - 1 7. Dünya haritasındaki renklendirmeler aşağıdakilerden hangisin- de yanlış verilmiştir? A. Okyanuslar - Kırmızı B. Sular - Mavi C. Karalar - Kahverengi 8. Dünya üzerindeki suların ve karaların oranları aşağıdaki şekil- lerden hangisinde doğru verilmiştir? A. Kahverengi Mavi B. Mavi Kahverengi C. Mavi Kahverengi 9. Su tabakası Kara tabakası • Deniz • Okyanus • Orman • Kıta • Göl • Dağ Yukarıdaki gruplandırmalarda hatalı olan örnekler yer değiştirilir- se gruplama doğru olacaktır. Hangi örnekler yer değiştirmelidir? A. Deniz - Göl B. Orman - Göl C. Orman - Dağ 10. Lavların yeryüzüne çıktığı Öğrenci Numarası ABCD ABCD yere ne denir? 68 0 1 11 A. magma B. yanardağ 1 2 12 Model Optik Okuma C. kayaç Uygulaması 2 3 13 3 4 14 4 5 15 5 6 16 6 7 17 7 8 18 8 9 19 9 10 20 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 16 TEST - 2 1. 2 Dünya haritasına göre aşağıdakilerden hangi- 2 si söylenemez? 1 11 A. 1 numaralı yer suları gösterir. B. 2 numaralı yer karaları gösterir. C. Karalar sulardan çoktur. 2. Dünya’nın şekliyle ilgili görüşlerden hangisi doğrudur? A. Dünya tepsiye benzer. B. Dünya’nın şekli küreye benzer. C. Dünya kareye benzer. 3. Ova Yeraltı Suları Rüzgâr Yukarıda sembolleri verilen kavramlar hangi tabakadandır? A. Kara Su Hava B. Kara Hava Su C. Su Kara Hava 4. Dünya’nın katmanları hangisinde dıştan içe doğru sıralanmıştır? A. Ağır Küre, Ateş Küre, Taş Küre, Su Küre, Hava Küre B. Hava Küre, Su Küre, Taş Küre, Ateş Küre, Ağır Küre C. Su Küre, Taş Küre, Hava Küre, Ağır Küre, Ateş Küre Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 17 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf TEST - 2 5. Aşağıdaki durumlardan hangisi taş küreyle ilgilidir? A. Tsunami olayının olması B. Hortum olayının olması C. Heyelan olayının olması 6. Aşağıdakilerden hangisi Dünya’nın küreye benzediğini kanıtla- maz? A. Bir günün 24 saat olması. B. Uzaydan çekilen fotoğraflar. C. Denizde ilerleyen geminin önce bacasını görmek. 7. Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A. Dünya, Güneş etrafındaki bir dönüşünü 365 gün 6 saatte tamamlar. B. Bir yılda 7 ay vardır. C. Bir gün 24 saattir. 8. Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır? A. Akarsu-Su küre B. Toprak-Kara küre C. Yağmur-Kara küre 9. Aşağıdaki öğrencilerden hangisi Dünya’nın şekliyle ilgili doğru örnek vermiştir? A. Ali Dünya’nın şekli karpuza benzer. B. Ömer Dünya’nın şekli kitaba benzer. C. Arda Dünya’nın şekli yuvarlak masaya benzer. Öğrenci Numarası ABCD ABCD 69 0 1 11 10. Aşağıdakilerden hangisi su ta- 1 2 12 Model Optik Okuma bakasına örnek değildir? Uygulaması 2 3 13 3 4 14 4 5 15 5 6 16 A. Denizler B. Ormanlar 6 7 17 7 8 18 C. Göller 8 9 19 9 10 20 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 18 Beş Duyumuz GÖZ BURUN KULAK DİL DERİ Bunları Biliyor musun? imkânsızdır. kasa ihtiyaç 1. Hapşırırken gözünüzü açık tutmak, bilimsel olarak 2. İnsan, gülmek için 17 kasa, somurtmak için 43 duyar. 3. Tüm insanların dil ve diş izi birbirinden farklıdır. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 19 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Duyu Organlarımız Benim adım göz. Merhaba, ben kulak. Çevrenizdeki herşeyi ben Sesleri duymak benim işim. görürüm. Selam çocuklar, be- Hey, beni unuttu- nim adım deri. Benim nuz! Benim adım burun. Bütün ko- en önemli görevim kuları ben algıla- dokunma duyu organı rım. Ayrıca nefes almak da benim olmamdır. görevim. Burun kardeş, benim de iki görevim var. Hem konuşmaya yardımcı oluyorum hem de tat alıyorum. Biraz fazla konuştum ama neyse bu da benim işim. Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 20 Duyu Organlarımızı Tanıyalım Çevremizdeki ses, ışık, koku, tat ve sıcaklık gibi uyarıları algılayan organlara duyu organları denir. 1. GÖZ • Göz, görme duyu organımızdır. • Varlıkların büyüklük, renk, hareket ve biçim gibi özelliklerini gözlerimizle algılarız. • Vücudumuzda iki tane göz bulunmaktadır. • Kaş ve kirpiklerimiz gözümüzü korumakla görevlidir. 2. KULAK • Kulak, işitme duyu organımızdır. • Çevremizdeki sesleri, kulağımız yardımıyla duyarız. • Vücudumuzda iki tane kulak bulunmaktadır. 3. BURUN • Burun, koku alma duyu organımızdır. • Güzel ve kötü kokuları burnumuzla algılarız. • Nefes alıp vermede de görevlidir. 4. DİL • Dil, tat alma duyu organımızdır. • Dilin bir diğer görevi ise konuşmaya yardımcı ol- maktır. 5. DERİ • Deri, dokunma duyu organımızdır. • Vücudumuzu tamamen kaplar ve dış etkenlerden korur. • Derimizle, sıcaklık, soğukluk, sertlik, yumuşaklık gibi özellikleri algılarız. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 21 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Duyu Organlarımızın Sağlığı 1. GÖZ • Gözlerimizi temiz tutmalıyız. • Televizyon ve bilgisayar ekranına uzun süre bak- mamalıyız. • Kitap okurken mesafeyi iyi ayarlamalıyız. • Gözlerimizi aşırı ışıktan korumalıyız. • Başkalarına ait gözlük ve havlu kullanmamalıyız. 2. KULAK • Kulağımızı temiz tutmalıyız. • Kulağımıza sivri ve sert cisimler sokmamalıyız. • Uzun süre gürültülü ortamlarda kalmamalıyız. • Kulaklarımızı darbelere karşı korumalıyız. 3. BURUN • Burnumuzu temiz tutmalıyız. • Burnumuza sert cisimler sokmamalıyız. • Burnumuzu temiz mendiller ile temizlemeliyiz. • Burun kıllarını koparmamalıyız. • Bilmediğimiz maddeleri koklamamalıyız. 4. DİL • Aşırı sıcak veya soğuk gıdalardan uzak durmalıyız. • Diş fırçası ile dilimizi temizlemeliyiz. • Asitli ve gazlı içeceklerden uzak durmalıyız. 5. DERİ • Sık sık banyo yaparak derimizi temizlemeliyiz. • Derimizi yaralanmalardan korumalıyız. • Güneş altında uzun süre kalmamalıyız. • Alerjik bir durumda doktora başvurmalıyız. Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 22 Duyu Organlarımız Etkinlik 1 125. sayfadaki resim- leri kesip uygun boş- luklara yapıştıralım. Etkinlik 2 Aşağıdaki organları, duyular ve görevleriyle eşleştirip cümle oluşturalım. Tat alma İşitme Çamaşırların duyusu duyusu ıslak mı, kuru mu organı organı olduğunu algılar. olan olan Elmanın Dokunma Koklama ekşi mi, tatlı mı duyusu duyusu olduğunu algılar. organı organı Boya kalemlerimin olan olan rengini algılar. Görme Odamda duyusu müzik dinlerken organı sesleri algılar. olan Yemeğin yandığını kokusundan algılar. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 23 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Duyu Organlarımız Etkinlik 3 Benim adım kulak. ........................... Aşağıdaki boşlukları dolduralım. duyusu organıyım. Sağlığımı korumak için şun- Benim adım dil. ları yaparsan mutlu olurum; ........................... 1. ........................... duyusu organıyım. 2. ........................... Sağlığımı korumak için şunları 3. ........................... yaparsan mutlu olurum; 1. ........................... Benim adım burun. 2. ........................... ............................. 3. ........................... duyusu organıyım. Benim adım göz. Sağlığımı korumak için şun- ......................... du- ları yaparsan mutlu olurum; yusu organıyım. Sağlığımı korumak için şunları 1. ........................... yaparsan mutlu olurum; 2. ........................... 1. ........................... 3. ........................... 2. ........................... 3. ........................... Benim adım el. ......................... duyusu organıyım. Sağlığımı korumak için şunla- rı yaparsan mutlu olurum; 1. ........................... 2. ........................... 3. ........................... Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 24 Duyu Organlarımız Etkinlik 4 Aşağıdaki bilmeceleri çözelim. .................. 1 Her yeri görür kendisini göremez. .................. 2 Fazla kalma güneş altında kararırsın sonra. .................. 3 Fırın içinde kürek. .................. 4 Direkli kuyu eksilmez suyu. .................. 5 İki kaşık duvara yapışık. Etkinlik 5 Aşağıdaki görselin duyu organlarını, belirtilen renklerle boyayalım. Tat alma duyusu organı Kırmızı Görme duyusu organı Mavi İşitme duyusu organı Yeşil Koklama duyusu organı Sarı Dokunma duyusu organı Turuncu Etkinlik 6 Cümleleri okuyup doğruysa , yanlışsa boyayalım. Kirpiklerimiz dilimizi korur. Duyu organlarımız beş tanedir. Kalp, duyu organlarımızdan biridir. Çevremizdeki tüm varlıkları kulaklarımızla görürüz. Her duyu organının farklı görevi vardır. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 25 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Duyu Organlarımız Etkinlik 7 Aşağıdaki görsellerin tadından tanıyabildiklerimizde dili, kokusun- dan tanıyabildiklerimizde burnu işaretleyelim. Dil Burun Dil Burun Dil Burun Dil Burun Soda Dil Burun Dil Burun Dil Burun Dil Burun Etkinlik 8 Cümlelerdeki noktalı yerleri kutucuklarda verilen uygun sözcük- lerle tamamlayalım. dilimiz kılları gözlük - havlu görme deri dengeli - düzenli beş banyo farklı 1. Göz .......................... duyu organımızdır. 2. Vücudumuzda .......................... tane duyu organımız vardır. 3. Her duyu organının .......................... görevleri vardır. 4. Burnumuzun içindeki .......................... koparmamalıyız. 5. Deri sağlığımız için sık sık .......................... yapmalıyız. 6. Organlarımızın sağlığı için ................. ve ................. beslenmeliyiz. 7. Yemeğin tadını .......................... sayesinde algılarız. 8. Başkasına ait .................. ve .................. kesinlikle kullanmamalıyız. 9. Duyu organlarımızdan .................. vücudumuzu tamamen kapla- yarak bizi dış etkenlerden korur. Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 26 Duyu Organlarımız Etkinlik 9 Karışık verilen kelimelerden kurallı ve anlamlı cümleler yazalım. 1. su içmeliyiz bol bol .................................................................................................. 2. tat dil organımızdır alma .................................................................................................. 3. temizliğine ağız göstermeliyiz ve diş özen .................................................................................................. 4. televizyon uzun izlememeliyiz süre .................................................................................................. 5. cisimlerle kulağımızı karıştırmamalıyız sert .................................................................................................. Etkinlik 10 Soruları cevaplayarak bulmacayı çözelim. 1. Yiyeceklerin tadını onun saye- sinde algılarız. 2. Nefes almamızda görevlidir. 3. Gözümüzü tozlardan korur. 4. Sesleri onun sayesinde duyarız. 5. Dokunma duyusu organıdır. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 27 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Duyu Organlarımız Etkinlik 11 Yararlandığımız duyu organını işaretleyelim. Göz Kulak Dil Deri Burun 1. Çiçekler mis gibi kokar. 2. Yemek çok lezzetliydi. 3. Zil erken çaldı. 4. Hava çok soğuk. 5. Kırmızı elbisen çok yakışmış. Etkinlik 12 Aşağıdaki kelimeleri bulmacadan bulup boyayalım. Kullanılmayan harfleri sırasıyla yazarak şifreyi çözelim. KOKU BDDU Y UU KULAK UK AŞ BAŞ KİRPİK RK İ RP İ K ORGAN U Y GÖ Z U K TAT N K OK UOU DERİ RORGANL SAĞLIK DİL DGAN L T A BURUN İ DER İ AK KAŞ LA R I MT I DUYU SAĞL I KZ BAŞ GÖZ Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 28 TEST - 3 1. Vücudumuzun en büyük duyu organı aşağıdakilerden hangisidir? A. Deri B. Burun C. Dil 2. Televizyon izlerken hangi duyu organımızı kullanmayız? A. Göz B. Kulak C. Dil 3. Okuldan eve gelen Ece, tam zile basacakken “Annem bu- gün balık yapmış.” diye düşündü. Ece hangi duyu organını kullanarak evde yapılan yemeği tah- min etti? A. Dil B. Burun C. Deri 4. Anneannesinin Çağla’ya ördüğü kazağı görünce Çağla, “Çok yu- muşak ve çok güzel.” dedi. Çağla’nın kullandığı duyu organları aşağıdakilerden hangisidir? A. Göz - Burun B. Deri - Kulak C. Deri - Göz 5. Dışarıdaki karı seyrederken çayımı yudumluyorum. Camı açtım ve birden üşüdüm. Yukarıdaki paragrafta hangi duyu organının görevi yoktur? A. Göz B. Burun C. Deri 6. Duyu organlarıyla ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A. En önemli duyu organımız deridir. B. Beş duyu organımız vardır. C. Çevremizdeki her şeyi duyu organlarımızla algılarız. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 29 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf TEST - 3 7. Duyu organlarımızdan gözümüzün sağlığını korumak için aşa- ğıdakilerden hangisini yapmamalıyız? A. Gözümüz bozuksa başkasının gözlüğünü takmalıyız. B. Gözlerimizi temiz tutmalıyız. C. Televizyonu çok yakından izlememeliyiz. 8. Aşağıdaki görsellerden hangisi duyu organlarından değildir? A. B. C. 9. Kulağımızın sağlığını korumak için aşağıdakilerden hangisini yap- malıyız? A. Sert cisimlerle kulağımızı karıştırmalıyız. B. Banyo yaparken kulağımıza su kaçırmamalıyız. C. Yüksek sesli müzik dinlemeliyiz. 10. Burun sağlığını korumak için aşağıdakilerden hangisi yapılma- malıdır? A. Tozlu ortamlarda oyun oynamamalıyız. B. Sivri cisimleri burun deliklerimize sokmalıyız. C. Burun içindeki kılları kopartmamalıyız. 11. Konuşmaya yardımcı olur. Besinlerin tadını algılar. Sadece acıyı hisseder. Yukarıdaki sembollerden han- gileri duyu organlarımızdan dil Öğrenci Numarası ABCD ABCD ile ilgili doğru bilgidir? 70 0 1 11 1 2 12 Model Optik Okuma Uygulaması 2 3 13 3 4 14 4 5 15 A. - B. - 5 6 16 6 7 17 7 8 18 C. - 89 19 9 10 20 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 30 TEST - 4 1. Aşağıdaki ifadelerden hangisinde duyu organlarımızdan burun kullanılmıştır? A. Öğretmenimi dikkatle dinlerim. B. Yeni parfümüm çok güzel kokuyor. C. Biber çok acıymış. 2. Damla, elinde tuttuğu oyuncağa ait özelliklerden hangisini derisiyle algılayamaz? A. Yumuşaklık B. Sıcaklık C. Renk 3. Kulağımızla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? A. Kulağımız her türlü sesi işitir. B. Yüksek ses kulağımıza zarar verir. C. Kulağımıza yabancı cisim sokmamalıyız. 4. Duyu organlarımızdan hangisi vücudumuzun sadece baş böl- gesinde bulunmaz? A. Kulak B. Deri C. Burun 5. Kaç tane duyu organımız vardır? A. 4 B. 5 C. 6 Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 31 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf TEST - 4 6. Duyu organları görevleriyle eşleştirildiğinde hangisi doğru olmuştur? A. Dil - dokunma duyusu B. Göz - işitme duyusu C. Burun - koku alma duyusu 7. Aşağıdakilerden hangisi derinin görevlerinden biri değildir? A. Dokunma hissini sağlar. B. Besinlerin tatlarını algılarız. C. Terleme ile zararlı maddeleri vücuttan uzaklaştırır. 8. “Bu yemek çok tuzlu.” diyen Şule, hangi duyu organını kullan- mıştır? A. Kulak B. Burun C. Dil 9. Çok sıcak yemek dilimize zarar verir. Yüksek sesli müzik dinlemek kulağımıza zarar verir. Kesikler derimize zarar vermez. Yukarıda sembollerle verilen ifadelerden hangileri doğrudur? A. - B. - C. - 10. I. Ellerimizi bol suyla sık sık yıkamalıyız. II. Kişisel bakımımıza dikkat etmeliyiz. III. Düzenli banyo yapmalıyız. Verilen ifadelerden hangisi deri Öğrenci Numarası ABCD ABCD 71 0 1 11 yoluyla bulaşabilecek hastalık- 1 2 12 Model Optik Okuma Uygulaması 2 3 13 3 4 14 lardan korunma yollarıdır? 4 5 15 5 6 16 A. Yalnız I B. I ve II 6 7 17 7 8 18 8 9 19 C. I - II - III 9 10 20 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 32 Kuvveti Tanıyalım Bunları Biliyor musun? 1. Bir adım atmak için 200 kasın kullanıldığını 2. Bir kâğıdın en fazla 7 kez katlanabildiğini Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 33 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Kuvveti Tanıyalım Çevremizdeki varlıkları incelediğimizde bazılarının hareketli, ba- zılarının ise hareketsiz olduğunu fark ederiz. Örneğin; kuşlar uça- rak, balıklar yüzerek, bitkiler ise suya ve güneşe doğru yönelerek hareket eder. Canlı varlıklar tek başına hareket edebilirken, cansız varlıkların hareket edebilmesi için dışarıdan bir etkiye ihtiyacı vardır. Hareket Çeşitleri HIZLANMA YAVAŞLAMA Duran veya hareket hâlindeki Hareket hâlindeki bir cisme bir cisme uygulanan kuvvetin uygulanan kuvvetin etkisiyle etkisiyle cismin hızlanmasıdır. cismin yavaşlamasıdır. • Ağaçtan düşen elma • Yukarı atılan top • Kırmızı ışığı gören araba • Yarışa başlayan araba DÖNME Bir cismin aynı yörünge etra- fında kuvvetin etkisiyle hare- ket etmesidir. • Saat • Dönme dolap SALLANMA YÖN DEĞİŞTİRME Bir cismin kuvvetin etkisiyle Hareket hâlindeki bir cis- sağa - sola, öne - arka- min yön değiştirmesidir. ya, yukarı - aşağı hareket • Topu tutan kaleci etmesidir. • Gelen topa raketle • Beşik • Salıncak vurma Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 34 Kuvveti Tanıyalım KUVVET İtme veya çekme sırasında cisimlere uyguladığımız etkiye kuvvet denir. Cansız varlıkların hareket edebilmesi için cisimlere dışarıdan bir kuvvet uygulanması gerekir. Kuvvetin Etkileri • Duran cisimleri hareket ettirebilir. • Hareketli cisimleri durdurabilir veya yavaşlatabilir. • Hareketli cisimleri hızlandırabilir. • Cisimlerin şeklini değiştirebilir. • Cisimlerin yönünü değiştirebilir. İTME VE ÇEKME Hareket hâlindeki bir cisme uygulanan itme veya çekme kuvveti, cisimleri hızlandırabilir, yavaşlatabilir veya durdurabilir. Cisimleri kendimizden uzaklaştırmak istediğimizde iteriz. Cisimleri kendimize yaklaştırmak istediğimizde çekeriz. İtme Çekme gidiyor. Araba Araba gidiyor. Hızlandırır. Yavaşlatır veya durdurur. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 35 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Kuvveti Tanıyalım Etkinlik 1 Aşağıdaki varlıklardan kendi başına hareket edenleri maviye, ha- reket edemeyenleri sarıya boyayalım. Etkinlik 2 Ok yönünde hareket eden araçları hızlandırmak ve yavaşlatmak için kaç numaralı kuvvetler uygulanmalıdır? 1 1 24 24 3 3 Hızlandırmak Hızlandırmak Yavaşlatmak Yavaşlatmak 14 1 23 24 Hızlandırmak 3 Yavaşlatmak Hızlandırmak Yavaşlatmak Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 36 Kuvveti Tanıyalım Etkinlik 3 Aşağıdaki cümlelerin doğru veya yanlış olduğuna karar verelim. Doğrularda , yanlışlarda boyayalım. Canlı varlıkların hepsi hare- Cansız varlıklar kendi başına ketlidir. hareket edebilir. Ağaçtan düşen elma, sallan- Araba tekeri dönme hareketi ma hareketi yapar. yapar. Kuvvet, cisimlerin şeklini de- Hareketli cisimleri durdurma- ğiştirebilir. ya çalışmak tehlikeli olabilir. Etkinlik 4 Aşağıdaki resimlerin altına hareket çeşitlerini yazalım. ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ ............................ Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 37 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Kuvveti Tanıyalım Etkinlik 5 Cümlelerdeki boşlukları kutucuklarda verilen uygun sözcüklerle tamamlayalım. yön değiştirme sallanma itme çekme hızlanma dönme kuvvet yavaşlama 1. Cisimleri hareket ettirmek veya durdurmak için .......................... uygularız. 2. Pencereyi açarken .......................... kuvveti uygularız. 3. Havada serbest düşen elma .......................... hareketi yapar. 4. Topa vururken .......................... kuvveti uygularız. 5. Kırmızı ışığa yaklaşan otobüs .......................... hareketi yapar. 6. Saatin akrep ve yelkovanı .......................... hareketi yapar. 7. İpe asılan çamaşır .......................... hareketi yapar. 8. Rakete çarpan top .......................... hareketi yapar. Etkinlik 6 Sayfa 125’teki resimleri kesip uygun boşluklara yapıştıralım. Sallanma Hareketi Dönme Hareketi Yön Değiştirme Hareketi Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 38 Kuvveti Tanıyalım Etkinlik 7 Aşağıdaki cisimlerden hareketli iken tehlikeli olabilecekleri işaret- leyelim. Etkinlik 8 Aşağıdaki gruplarda hızlı olanları kırmızı, yavaş olanları yeşil boyayalım. Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 39 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Kuvveti Tanıyalım Etkinlik 9 Aşağıda verilen kelimelerden kurallı ve anlamlı cümleler yazalım. merdivenlerde - ve tehlikelidir - salıncakta - koşmamalıyız - koridorda sallanmak - hızlı .................................................. .................................................. araçları - tehlikelidir - dönen - durdurmak - ci- hareketli - durdurmak simleri - tehlikelidir .................................................. .................................................. Etkinlik 10 Çocukların yapmak istedikleri işte başarılı olup olamayacaklarını belirleyip yazalım. Ufuk Uğur Umur Mert Kaan Çağrı Başarabilecekler Başarabilecekler ......................................................... ......................................................... ......................................................... ......................................................... Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 40 Kuvveti Tanıyalım Etkinlik 11 Varlıkların hareketleri ile hareket özelliklerini eşleştirelim ve boş bırakılan yerlere biz birer örnek yazalım. Rüzgâr gülünün hareketi Hızlanma Duvara çarpan top hareketi Sallanma İstasyona yaklaşan tren Yavaşlama Pencereden düşen saksı Yön değiştirme Etkinlik 12 İfadeleri okuyarak doğru çıkış kapısını bulalım ve yüz ifadesini boyayalım. Okul geçidine yaklaşan araba, hızlanan hareket yapar. DY Kuvvet, hareketli cisimleri Hareketli cisimleri durdurma- durdurabilir. ya çalışmak tehlikeli olabilir. DY DY 1. çıkış 2. çıkış 3. çıkış 4. çıkış Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 41 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Kuvveti Tanıyalım Etkinlik 13 Soruları cevaplayarak bulmacayı çözelim. 1. Yarışa yeni başlayan arabanın hareketi 2. Okun yayını gerdirme kuvveti 3. Kırmızı ışığı gören arabanın hareketi 4. Dünya’nın kendi etrafındaki hareketi 5. Market arabasını sürerken uygulanan kuvvet 6. Beşiğin hareketi Etkinlik 14 Sayfa 125’teki resimleri kesip uygun boşluklara yapıştıralım. İtme Çekme Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 42 Kuvveti Tanıyalım Etkinlik 15 Aşağıdaki itme ve çekme kuvvetlerini doğru kamyonun arkasına yazarak yükleyelim. 1 Halat çekme oyunu oynamak 6 Misket oynamak 2 Bebek arabası sürmek 7 Halatla dağa tırmanmak 3 Tahtaya çivi çakmak 8 Ayakkabı bağcığını çözmek 4 Kitaplığa kitap yerleştirmek 9 Ütünün fişini çıkarmak 5 Duvardaki çiviyi sökmek 10 Basketbol oynamak Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 43 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf Kuvveti Tanıyalım Etkinlik 16 Sallanma Dönme Aşağıdaki üçlü eşleştirmeleri yapalım. Yavaşlama Hareketli cisme, hareketi yö- Hızlanma nünde uygulanan kuvvet sa- yesinde hızının artmasıdır. Yön Değiştirme Hareketli bir cismin ilerleme yönünün değişmesidir. Hareketli cisme, hareketine zıt yönlü uygulanan kuvvet saye- sinde hızının azalmasıdır. Cismin sağa-sola, ileri-geri hareketidir. Bir cismin sürekli aynı yörün- gedeki hareketidir. Etkinlik 17 Aşağıdaki kelimeleri bulmacadan bulup boyayalım. Boyanmayan harfleri sırası ile yazalım ve şifreyi çözelim. Y A V A Ş L AMA HAREKET KAZA HIZLI DÖNME İ TEHL İ KEH ÇEKME YAVAŞLAMA T K DÖNM E K A SALLANMA TEHLİKE HIZLANMA İLERİ M İ L E R İ UAR İTME E VÇE KMEZE S A L L ANMA K H I Z L ANMA E VETH I ZL I T Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 44 TEST - 5 1. Aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesinde kuvvetin etkisi yok- tur? A. Suyun donması B. Yaprakların sallanması C. Bardağın düşmesi 2. Resimdeki arabanın hareketi aşağıdakiler- den hangisidir? A. Sallanma hareketi B. Hızlanma hareketi C. Yön değiştirme hareketi 3. Aşağıdaki durumlardan hangisinde hızlanma hareketi vardır? A. Yukarı yönde atılan top. B. Yokuş aşağı giden bisiklet. C. Kırmızı ışığın yandığını gören araba. 4. Aşağıdaki durumların hareketlerinden hangisi farklıdır? A. Ay’ın Güneş etrafındaki hareketi. B. Araba tekerleğinin hareketi. C. Parktaki salıncağın hareketi. 5. Bir cisme hareketiyle aynı yönde kuvvet uygulanırsa cismin ha- reketiyle ilgili ne söyleyebiliriz? A. hızlanır B. durur C. yavaşlar Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 45 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf TEST - 5 6. Kuvvetle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A. Cismin kütlesini değiştirebilir. B. Duran cismi hareket ettirebilir. C. Cisimlerin hareket yönünü değiştirebilir. 7. 1 Resme göre, bisikleti hızlan- dırmak ve yavaşlatmak için sı- Hareket yönü 4 2 rasıyla kaç numaralı kuvvetler A. 4 - 3 3 uygulanmalıdır? B. 1 - 2 C. 2 - 4 8. Yukarıdaki görsellerdeki hareket çeşitleri aşağıdakilerden han- gisidir? A. Sallanma - yön değiştirme B. Sallanma - dönme C. Hızlanma - yön değiştirme 9. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A. Canlı varlıkların hepsi hare- Öğrenci Numarası ABCD ABCD ketlidir. 72 0 1 11 B. Kuvvet cisimlerin şeklini değiş- tirebilir. 1 2 12 Model Optik Okuma Uygulaması C. Cansız varlıklar kendi başına 2 3 13 hareket edebilir. 3 4 14 4 5 15 5 6 16 6 7 17 7 8 18 8 9 19 9 10 20 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 46 TEST - 6 1. Pistten havalanan uçak hangi hareketi yapar? A. Yavaşlatma B. Dönme C. Hızlanma 2. Aşağıdaki durumlardan hangisini yaparken kuvvet uygulamak gerekmez? A. Kapı açarken B. Buz erirken C. Salıncak sallanırken 3. Aşağıdakilerden hangisi hareket eden cisimlerin sebep olabile- ceği tehlikeli durumlardan biri değildir? A. Kırmızı ışıkta arabanın durması. B. Koşan köpeğin karşısına çıkmak. C. Dönen vantilatörün pervanesine dokunmak. 4. Aşağıdaki durumlardan hangisi dönme hareketine örnek değil- dir? A. Yelkovanın hareketi B. Asansörün hareketi C. Araba tekerinin hareketi 5. Aşağıdaki durumlardan hangisinde farklı bir hareket vardır? A. Elmanın daldan kopup düşmesi B. Köpekten kaçan çocuk C. Durağa yaklaşan otobüs Adı-Soyadı ...................................................... No ........... 47 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf TEST - 6 6. 2 Yukarıdaki resimlerdeki kuvvet 1 ve hareketlerin isimleri aşağı- dakilerden hangisinde doğru 3 olarak verilmiştir? A. Dönme - çekme - itme B. İtme - çekme - dönme C. Dönme - itme - çekme 7. Aşağıdaki cisimlerden hangisini hareket ettirmek için daha bü- yük bir kuvvet uygulanmalıdır? A. Buzdolabı B. Masa C. Bisiklet 8. Hareket eden topu durdurmak için aşağıdakilerden hangisi ya- pılmalıdır? A. Topun hareketiyle aynı yönde kuvvet uygulanmalı B. Topun hareketinin ters yönünde kuvvet uygulanmalı. C. Topun hareketinin yönünde hızlı kuvvet uygulanmalı. 9. Aşağıdaki durumlardan hangisinde hareket eden cismi durdur- maya çalışmak tehlikeli olabilir? A. Ağaçtan düşen yaprağı yakalamak. B. Çatıdan düşen buz kütlesini yakalamak. C. Hızla gelen topu tutmak. 10. Aşağıdakilerden hangisi dışarı- Öğrenci Numarası ABCD ABCD dan bir kuvvet uygulanmadan hareket edemez? 73 0 1 11 1 2 12 Model Optik Okuma Uygulaması 2 3 13 3 4 14 4 5 15 A. Balık B. Çiçek 5 6 16 6 7 17 7 8 18 C. Masa 8 9 19 9 10 20 Bana da Fen Bilimleri - 3. Sınıf 48 PC Mac FULL-DISKfighter SUNUCU Çözümleri SPAMfighter Exchange Module SPAMfighter Hosted Mail Gateway SPAMfighter Mail Gateway VIRUSfighter Server Sıkça Sorulan Sorular Bilgisayarınız son zamanlarda yavaşladı mı? Yavaş bilgisayarınızın önüne oturduğunuzda sabırsızlıkla ekrana bakarken, kendinizi sinirli ve rahatsız hissetiniz mi ?Eğer bunun farkına varırsanız, paniğe kapılmayın. Bilgisayarların yavaşlamasının sayısız nedenleri vardır ve her bilgisayar zamanla daha da yavaşlayabilir. Bunun anlamı, bilgisayarınızın profesyonel bir yardıma ihtiyacı var demektir!Dünya çapındaki bilgisayar kullanıcısını takip edin ve ücretsiz SLOW-PCfighter ile tarama yaptırmayı deneyin. Hatta son 24 saat içinde 144 kullanıcı şimdiden SLOW-PCfighter çalışır ve yavaş bilgisayarı nasıl daha hızlı hale getirir!Bilgisayarınızı tararSLOW-PCfighter'ı kullanarak yavaş bilgisayarınızı taratın ve hataları bulun!Hataları onarırSadece bir Tıkla SLOW-PCfighter kullanarak hataları onarın!Daha hızlı bilgisayar keyfiBilgisayarınız şimdi daha hızlı,açılışı daha hızlı ve kayıt defteri hataları artık yok!Yeni sürümde öne çıkanlarWindows kayıt defterini kullandığı bellek miktarını ve alanını azaltmak için birleştiren ve sonra küçülten Yeni Kayıt Defteri Birleştirme aracı sayesinde boşa kullanılan alanın temizlenmesi tüm sistemin performansını arayüz hataları bulma ve düzeltme süreciyle ve yavaş bir bilgisayarın hızını arttırma konusunda daha iyi bir genel özet sunuyor. Yeni arayüz aynı zamanda daha da kullanıcı dostu ve göze daha çok hitap ediyor!Hataları belirlemek için daha iyi bir motor uygulandı. Programcılarımız hata arama sürecinin performansını geliştirmede çok iyi bir iş çıkardı ve motor artık sisteminizde daha da kapsamlı bir analiz yapacak."I was happy to see that it backed up all found items before actually doing its cleanup job. And it didn't take very long to complete. When finished it reported that my system's health was now "VERY GOOD." Hooray!"Neredeyse herkes PC yavaş performansa sahip olduğunda , çoğu durumda Windows Kayıt Defteri ile bazı sorunlar nedeniyle olduğunu bilir . Bu sorunlar , Windows , arama yüklemek için daha fazla zamana ihtiyacı nedeniyle bilgisayarınızı yavaşlatabilir ve kayıt defterinden veri okumak . Ama neyse ki , YAVAŞ - PCfighter tıklama sadece bir çift sonra kolayca bu sorunu çözmek mümkün olan çok yararlı birHer şey , herhangi bir zorluk olmadan mevcut seçeneklerin her biri bulmak için , ne olursa olsun onun / onu bilgisayar becerileri , her kullanıcı için yeterince basit . Iyi yapılandırılmış arayüz karışıklık için herhangi bir oda bırakmaz .Kayıt defteri temizleyici hataları çivileme ve sistemin istikrarı için onları ortadan kaldırarak iyi bir iş yok . Yedekleme seçenekleri silmeden önce verileri kaydetme , varsayılan olarak otomatik müdahaleEkran Görüntüleri - Ücretsiz tarama edinin SLOW-PCfighter - Son teknoloji Bilgisayar uzmanıSLOW-PCfighter hızlı ve kullanımı kullanarak yavaş bilgisayarınızı taratın ve hataları bulun!SLOW-PCfighter sisteminizi maksimum hızda çalışır hale getirir! SLOW-PCfighter aşağıdaki problemleri çözerek Bilgisayarınızı hızlandırırGeçersiz yollarYararsız dosya uzantılarıKullanılmayan yazılım kayıtlarıVarolmayan paylaşılan DLL'leriGeçersiz özel kontrollerGeçersiz Ekle / Kaldır Programlar Boş kaldırma kayıtlarıVarolmayan başlangıç programlarıGeçersiz dosya bağlantılarıKullanılmayan yardım dosyalarıSLOW-PCfighter en ileri teknolojileri kullanarak bilgisayar hatalarını analiz eder ve yavaş bilgisayarı hızlandırır. SLOW-PCfighter Windows başlangıcı optimize eder ve başarısız yazılımlardan dolayı kayıt defterinde oluşan tüm kullanılmayan kayıtları, sürücü yüklemelerini ve hatalı kaldırmaları arayıp bulur ve düzeltmek ve bilgisayarınızı elle hızlandırmak sizin uzun değerli zamanınızı alabilir ve çok riskli olabilir. Eğer bir şekilde ana dosyaları silerseniz, sisteminizin çökmesine neden olabilir !"SLOW-PCfighter ücretsiz sürümü bilgisayarınızı tarar ve 25 adet hatayı ücretsiz 10 için İndir BaşlangıçYour PC is running Windows 10"SLOW-PCfighter ücretsiz sürümü bilgisayarınızı tarar ve 25 adet hatayı ücretsiz sisteminizi maksimum hızda çalışır hale getirir!Şimdi satın alBilgisayarınızın yenisi kadar iyi hale gelmesine yardımcı hızlı ve kullanımı sistem hatalarını önlemeye yardım ederBilgisayarınızın ömrünü uzatırSadece bir Tıkla SLOW-PCfighter kullanarak hataları onarın!SLOW-PCfighter'ı indirin ve bilgisayarınız taransın, teşhis edilsin ve tamir edilsin!SLOW-PCfighter gereksinimleriOperating SystemMicrosoft Windows XP SP2, Windows Vista, Windows 7, Windows 8/ 32bit / 64bitLanguagesTürkçe, İngilizce, Almanca, Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Felemenkçe, Çekçe, İsveççe, Yunanca, Bulgarca, Fince, Norveççe, Romence, Hırvatça, Japonca, Endonezya, Thai, Çince, Rusça, Danca ve MacarcaVersion

yukarı atılan top hızlanır mı yavaşlar mı